09.12.2017
Америка президенті Трамптың 2017 жылғы қарашадағы Қытайға сапары негізінен рәсімдерге қатысуға және мәмілелерге қол қоюға бағытталған. Оның Әкімшілігі 250 миллиард доллардан асатын мәмілелер туралы хабарлады. Бұл сомаға Boeing ұшақтарын сатып алу сияқты алдыңғы мәмілелер, сондай-ақ екі жақты Инвестициялар кіреді, олардың көпшілігі өзара түсіністік туралы меморандумдарды орындауға міндетті емес.
Саудаға назар аудару АҚШ-тың Қытаймен сауда тапшылығы 2017 жылдың қыркүйегінде 6% – ға, ал тауарлар мен қызметтердің жалпы тапшылығы 9% – ға өсті. Мәміле осы макроэкономикалық тенденцияларды өзгертуі екіталай.
Сонымен қатар, американдық сарапшылардың пікірінше, 2018 жылы салықты азайту АҚШ-тағы ұлттық жинақтардың азаюын, демек, сауда тапшылығының одан әрі өсуін білдіреді. Алдын ала бағалаулар бойынша, сауда теңгерімсіздігінің неғұрлым маңызды көрсеткіштері Қытаймен екіжақты ынтымақтастықта көрініс табуы ықтимал.
Рәсім мен мәмілелерден басқа, Д.Трамптың Бейжіңге сапарының негізгі мақсаты Солтүстік Корея мен АҚШ-тың ҚХР-мен саудасы туралы тікелей келіссөздер болды. КХДР – ға қатысты американдық көшбасшының басты тілегі Жапониямен, Оңтүстік Кореямен және Қытаймен Солтүстік Кореяның ядролық және зымыран бағдарламаларына қатысты бірыңғай ұстанымды көрсету болды.
2017 жылы Трамп пен оның командасы Қытайды дәйекті түрде неғұрлым ауыр әрекеттерге, атап айтқанда Солтүстік Кореяға мұнай жеткізуді тоқтатуға итермелейді. ҚХР бұған құлақ аспайды, өйткені оның басты басымдығы-КХДР-дің тиімді режимінің сақталуын қамтамасыз ету. Сонымен бірге, Пекин, әрине, Солтүстік Кореяның миллиондаған босқындарын немесе Құрама Штаттармен одақтас Біріккен Кореяның болашағын құптамайды.
Сонымен бірге, АҚШ Сенатының Банк комитеті Солтүстік Кореяны қолдайтын Қытай банктеріне үлкен айыппұл салатын заңнамаға бірауыздан дауыс берді. Қытай жаңа санкцияларды қабылдауға көп уақытты қажет етеді және әлі күнге дейін АҚШ-ты Солтүстік Кореямен келіссөздер жүргізуге шақырады. Бірақ американдық Конгресстің әрекеті АҚШ-тың Қытай банктеріне қысымын күшейтуге дайын екенін көрсетеді.
Екі жақты саудаға келетін болсақ, дайындық барысында немесе Трамптың ҚХР-ға сапары кезінде нарықты ашу мәселесіне назар аударылмады. Бұл мәмілелер Қытайдың сауда және инвестициялық саясатында ерекше өзгерістерге әкелмейді. Американдық компаниялар Қытай нарығына кіруге әлі де наразы.
Мысалы, бүгінде Қытай автомобильдерге 25 пайыздық импорттық тарифке ие және шетелдік фирмаларға американдық компания технологияны қытайлық серіктестеріне беруі керек бірлескен кәсіпорындар арқылы ғана инвестициялауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, Қытайдың инвестициялық шектеулері американдық компанияларды қолайсыз жағдайға душар ететін көптеген салалар бар.
Қаржылық қызметтер, Телекоммуникациялар, әлеуметтік желілер және көлік қосымша мысалдар болып табылады.
Жарияланған көптеген мәмілелер, соның ішінде мұнай мен газға қатысты, Қытайдың Америка Құрама Штаттарындағы активтерді сатып алуын болжайды. Сондай-ақ, қолданыстағы заңнамаға сәйкес Қытайға американдық инвестицияларды көздейтін мәмілелерге тыйым салынады.
Объективті түрде айта кету керек, АҚШ өздері Қытайға қатысты қос ойын өткізеді. Сонымен, Бейжіңге сапары кезінде президент Трамп Қытайды сауда қатынастарының қазіргі жағдайы үшін айыптамайтынын ашық айтты; керісінше, ол өзінің бұрынғы адамдарын, атап айтқанда АҚШ президенттері Буш пен Обаманы айыптайды.
Бірақ, жалпы жағымды атмосфераға қарамастан, әкімшілік сонымен бірге ҚХР-ның адал емес сауда тәжірибесі туралы 301-бөлімге қатысты тергеу жүргізуде.
Үкіметтің тергеуі кибер ұрлық пен американдық технологияларды мәжбүрлеп беруді қоса алғанда, қолайсыз тәжірибенің факторларын құжаттайды.
Сонымен бірге, Қытай шетелдік инвестициялар көлемін ұлғайту және өнімділікті арттыру қажеттілігіне байланысты, әсіресе ҚКП 19-шы съезінің нәтижелері бойынша нарықты ашу үшін кейбір шараларды қабылдауы мүмкін. Американдық сарапшылар бұл шаралар шектеулі және дәйекті болуы мүмкін деп санайды.
Мәселен, бұған алғашқы қадам Трамп кеткеннен кейін келесі күні жасалды: Қытай Инвестициялық банкинг және сақтандыру саласындағы шетелдік фирмалар бірлескен кәсіпорындарда мажоритарлық бақылау ала алады деп мәлімдеді.
Трамптың сапары кезінде Си Төрағасы Қытай өзінің нарығын «өз жоспарлары мен жол картасына сәйкес» ашатынын атап өтіп, екі жақтың да ерекшеліктерін өзара құрметтеуге шақырды.
Өз кезегінде, Қытай бүгінде Солтүстік Корея мен саудада берік ұстанымға ие бола алады және Трамп әкімшілігімен достық қарым-қатынасты сақтай алады. Мәселе Вашингтон мұндай ұстамды көзқарас пен Қытайдың дәйекті шараларына сәйкес келе ме, әлде Трамп өзінің президенттік науқаны кезінде айтылған протекционистік уәделерді орындауға шешім қабылдай ма?
