2024 жылдың 15–16 қазанында Исламабадта өткен Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше мемлекеттердің үкімет басшылары кеңесінің жиырма үшінші отырысының қорытындылары
2024 жылдың 15–16 қазанында Исламабад қаласында өткен Шанхай ынтымақтастық ұйымының (ШЫҰ) үкімет басшылары (премьер-министрлері) кеңесінің жиырма үшінші отырысы ұйым аясындағы көпжақты ынтымақтастықты дамытудағы маңызды кезең болды. Осы шарада ШЫҰ-ның алдағы жылдарға арналған даму бағытын айқындайтын негізгі шешімдер талқыланып, қабылданды. Отырыс қорытындыларын қарастыра отырып, Қазақстанның рөлі мен 2024–2025 жылдардағы Қытайдың төрағалығына назар аударайық.
Қазақстанның ШЫҰ-дағы рөлі
Қазақстан Республикасы ШЫҰ-ның белсенді және ықпалды мүшесі ретінде 2023–2024 жылдары Ұйымға төрағалығын сәтті аяқтады. Коммюникеде делегация басшылары Қазақстанның төрағалығына, әсіресе 2024 жылдың 4 шілдесінде Астанада өткен ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің басшылары кеңесі отырысының нәтижелеріне жоғары баға бергені атап өтілді. Қазақстан экономика, қауіпсіздік, энергетика және экология сияқты ынтымақтастықтың негізгі бағыттарын дамытуға ықпал ете отырып, көпжақты күш-жігерді тиімді үйлестіре алатынын көрсетті.
Қазақстанның ШЫҰ қызметіне қосқан ең маңызды үлестерінің бірі энергетика саласындағы бастамаларды белсенді түрде ілгерілету болып табылады. Оның төрағалығы кезінде 2030 жылға дейінгі энергетикалық ынтымақтастықты дамыту стратегиясы қабылданды, бұл Қазақстанның трансшекаралық энергетикалық инфрақұрылым мен өңірдегі энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етудегі негізгі серіктес ретіндегі ерекше рөлін көрсетеді. Коммюникеде сонымен қатар Астанада өткен энергетика министрлерінің кездесуінің (2024 жылдың 21 маусымы) нәтижелері аталып өтілген, бұл Қазақстанның осы бағыттағы көшбасшылығын растайды.
Бұдан бөлек, Қазақстан экологиялық бастамаларға белсенді қатысты. Коммюникеде экологиялық ынтымақтастық бойынша атқарылған жұмыстардың нәтижелері, соның ішінде 2024 жылы ШЫҰ экология жылының өткізілуі ерекше атап өтілген, бұл Қазақстанның тұрақты даму және қоршаған ортаны қорғау саласындағы стратегиясына сәйкес келеді. Қазақстанның қатысуымен әзірленген ШЫҰ-ның «Жасыл белдеу» бағдарламасы жаһандық экологиялық мәселелерді шешудегі маңызды қадам болмақ.
Алдағы маңызды кезең – 2024–2025 жылдары Қытай Халық Республикасының ШЫҰ-ға төрағалығы. Коммюникеде ШЫҰ-ға мүше барлық мемлекеттердің Қытай Халық Республикасын жаңа төраға ретінде қолдағаны ерекше атап өтілген. Бұл шешім мүше мемлекеттер арасындағы ынтымақтастықты нығайтуға және өңірдің тұрақты дамуына бағытталған бастамаларды ілгерілетуге жаңа мүмкіндіктер ашады.
ҚХР төрағалығының басты міндеттерінің бірі «Бір белдеу, бір жол» (БББЖ) бастамасын ілгерілету болмақ, бұл коммюникеде де көрініс тапқан. Қазақстан осы жобаға белсенді қатысушы ретінде қазірдің өзінде Еуразиялық экономикалық одақтың дамуы мен БББЖ-ді байланыстыру аясында Қытаймен ынтымақтастық орнатуда. Бұл бағыттағы одан әрі өзара іс-қимыл ШЫҰ шеңберінде инфрақұрылымды, сауданы және көлік дәліздерін дамытуға ықпал етеді.
Сонымен қатар, Қытай өзінің төрағалығы барысында технологиялық даму, цифрлық экономика және инновацияларға баса назар аударатынын атап өткен, бұл коммюникеде көрініс тапқан. Бұл Қазақстан үшін цифрлық технологиялар мен жасанды интеллект саласындағы ынтымақтастықта жаңа перспективалар ашады. Коммюникеде аталған ғылым-техникалық ынтымақтастықты, стартаптар мен инновацияларды дамытуға бағытталған қадамдар, соның ішінде жасанды интеллект бойынша «жол картасын» қабылдау Қазақстанның цифрлық трансформацияның белсенді қатысушысы ретіндегі мүдделеріне сәйкес келеді.
ШЫҰ-ның негізгі қатысушыларының бірі ретінде Қазақстан үшін Қытайдың төрағалығы екіжақты ынтымақтастықты нығайту және бірлескен жобаларды жүзеге асыру үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Қытай төрағалығы барысында экономикалық өзара әрекеттестікті кеңейтуге, өзара байланыстылықты дамытуға және инвестициялық ынтымақтастықты ынталандыруға бағытталған бастамалар жалғасады, бұл Қазақстанның Ұлы Жібек жолындағы стратегиялық рөліне сәйкес келеді.
Сондай-ақ азық-түлік қауіпсіздігі мен ауыл шаруашылығы саласындағы бастамалардың маңыздылығын атап өткен жөн, олар Қазақстан үшін жетекші ауыл шаруашылығы өнімдерін экспорттаушы ретінде маңызды рөл атқарады. ҚХР төрағалығы кезінде Қазақстан осы саладағы ынтымақтастық бағдарламаларынан пайда көріп, ШЫҰ елдерінің нарықтарындағы позициясын нығайта алады.
ШЫҰ-ға мүше мемлекеттердің үкімет басшылары кеңесінің жиырма үшінші отырысының коммюникесі Қазақстанның энергетика, экология және көпжақты ынтымақтастық саласындағы бастамаларды ілгерілетудегі маңызды рөлін атап өтті. ШЫҰ-ға сәтті төрағалық еткен Қазақстан ұйымдағы негізгі позициясын сақтап қалуда. Сонымен қатар, Қытайдың 2024–2025 жылдардағы төрағалығы ынтымақтастықтың жаңа мүмкіндіктерін ашады, әсіресе БББЖ бастамасы, цифрлық экономика және инновациялық технологиялар шеңберінде.
Қытайды зерттеу орталығы, Астана
