Қытай Халық Республикасына жасаған жұмыс сапары барысында Қазақстан Премьер-министрі Олжас Бектенов Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамытуға бағытталған маңызды іс-шаралар өткізді. Шанхайда ол Қытайдың іскер топ өкілдерімен кездесу өткізіп, VII Қытай халықаралық импорт көрмесіне қатысты және ҚХР Мемлекеттік кеңесінің Премьері Ли Цянмен келіссөздер жүргізді.
Қазақстан мен Қытай арасындағы инвестициялық дөңгелек үстелде Қытайдың ірі компанияларының 100-ден астам өкілі қатысып, инвестиция салалары мен ынтымақтастықты кеңейту бағыттары талқыланды. Қол қойылған келісімдер нәтижесінде энергетика, көлік және логистика, ауыл шаруашылығы және жоғары технологиялар сияқты маңызды салаларды қамтитын шамамен 25 миллиард доллар көлемінде инвестиция тартылды. Бұл оқиға Қазақстанның тікелей шетелдік инвестицияларды тарту стратегиялық басымдықтарына сәйкес келетін Қытай капиталының қазақстандық жобаларға қатысуын кеңейтудегі маңызды қадам болды.
Қазақстан Премьер-министрі Олжас Бектенов Қытай Мемлекеттік кеңесінің Премьері Ли Цянмен кездесу өткізіп, екі мемлекет басшылары қойған міндеттерге сәйкес Қазақстан мен Қытай арасындағы сауда-экономикалық ынтымақтастықты тереңдету бағыттарын талқылады. Кездесу барысында сауда, инвестиция, көлік және логистика, ауыл шаруашылығы, энергетика, туризм, сондай-ақ мәдени-гуманитарлық байланыстарды нығайтуға ерекше назар аударылды.
Ли Цянмен жүргізілген келіссөздер барысында сауда қатынастары мен логистикалық өзара байланыстарды дамыту қажеттілігі атап өтілді. Қазақстан Қытай мен Еуропа арасындағы тауар транзиті үшін маңызды буын болып қала береді. Көшбасшылар сауда және инвестициялық ағындарды кеңейту мүмкіндіктерін талқылап, «Бір белдеу, бір жол» бастамасы мен екі ел арасындағы стратегиялық әріптестіктің маңыздылығын атап өтті. Қазақстан Транскаспий халықаралық көлік дәлізі сияқты көлік дәліздерін дамытудан аймақтық ынтымақтастықты тереңдетудің үлкен әлеуетін көреді.
Екі тарап Қазақстан мен Қытай ынтымақтастығының қазіргі даму қарқынын оң бағалап, екіжақты сауда көлемінің ағымдағы жылдың алғашқы тоғыз айында 33 миллиард долларға жеткенін атап өтті. Қазақстан өз елінің ең ірі сауда әріптесі Қытаймен ынтымақтастыққа ерекше мән береді. Бектеновтың айтуынша, ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің Қазақстанға мемлекеттік сапары «алтын 30 жылдық» аясында әріптестікті дамытуға жаңа серпін берді. Қазақстан сауда айналымын ұлғайтуға дайын екенін атап өтіп, үкімет Қытаймен толыққанды және өзара тиімді ынтымақтастыққа ұмтылуда.
Бектенов Қазақстанның сауда құрылымын кеңейту және оңтайландыруға, оның ішінде қосылған құны жоғары өнімдерге ерекше қызығушылығын атап өтті. Күн тәртібінде 1,6 миллиард доллар көлеміндегі 180 тауар позициясы тұрды, оның ішінде металлургия, мұнай-химия, азық-түлік, машина жасау және құрылыс салалары өнімдерінің экспортын ұлғайту мүмкіндігі бар. Әріптестіктің маңызды құрамдас бөлігі – Қытай нарығында үнемі өсіп келе жатқан сұранысқа ие Қазақстанның ауыл шаруашылығы өнімі. Соңғы тоғыз айда агроөнеркәсіптік саладағы өзара сауда 5,8%-ға артты, бұл қытайлық тұтынушылардың экологиялық таза қазақстандық өнімдерге деген қызығушылығын растайды. Тараптар қазақстандық астық, өсімдік шаруашылығы және мал шаруашылығы өнімдерінің жеткізілімін кеңейту, сондай-ақ ҚХР нарығына экспорттау үшін жаңа қазақстандық кәсіпорындарды аккредиттеу мүмкіндігін талқылады.
Тараптар сондай-ақ көлік-логистика саласындағы ынтымақтастықты дамыту мәселелерін қарады. Қазіргі таңда Қытайдан Еуропаға жерүсті тасымалдарының 80%-дан астамы Қазақстан арқылы өтуде, бұл оның «Бір белдеу, бір жол» бастамасын жүзеге асырудағы маңызды рөлін көрсетеді. Бектенов Транскаспий халықаралық көлік дәлізі жобасына назар аударып, оның «Солтүстік-Оңтүстік» және «Шығыс-Батыс» дәліздерінің әлеуетін ашуға қабілетті екенін атап өтті. Ағымдағы жылдың тоғыз айында Орта дәліз бойынша тасымалдау көлемі өткен жылмен салыстырғанда 23%-ға артып, 3,4 миллион тоннаға жетті. 2030 жылға қарай жүк тасымалының көлемі жылына 10 миллион тоннаға дейін жетеді деп жоспарлануда.
Контейнерлік тасымалдар саласында Қазақстан айтарлықтай жетістіктерге жетті. Сиандағы логистикалық орталықтың ашылуы «Қытай-Еуропа-Қытай» маршруты бойынша транзиттік тасымалдауды 24 есе арттырып, 24 мың ДФЭ деңгейіне жеткізді. Қазанда Ақтау портында Ляньюнган порт компаниясымен серіктестікте контейнерлік хаб құрылысы басталды, бұл контейнерлерді қайта тиеу қуатын жылына 300 мың ДФЭ-ге дейін арттыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, автокөлік тасымалдарының 60%-ға өсуі жағдайында кедендік рәсімдерді жеделдету мәселелері талқыланды. Алматы және Шығыс Қазақстан облыстарында жаңа өткізу пункттерін ашу бойынша жұмыстар жүргізілуде.
ҚХР Мемлекеттік кеңесінің Премьері Ли Цян Қазақстанмен стратегиялық серіктестікті тереңдету бағытын ұстанатынын білдірді. Ли Цян ұзындығы 1700 шақырымнан асатын ортақ шекара және соңғы 30 жылдағы дипломатиялық байланыстардағы жетістіктер аясындағы ұзақ мерзімді достық байланыстарды атап өтті. Екі мемлекет басшыларының басшылығымен Қазақстан мен Қытай арасындағы қатынастар тұрақты және жан-жақты серіктестіктің жоғары деңгейіне жетті.
Келіссөздер қорытындысы бойынша тараптар инвестициялық және сауда-экономикалық ынтымақтастықты дамытуға ниеттерін растады. Кездесу қорытындысында екі ел арасындағы келісімдерді бекітетін құжаттарға қол қойылды.
Сонымен қатар, Бектеновтің VII Қытай халықаралық импорт көрмесінің ашылуына қатысуы Қазақстанның ұлттық өнімдерін Қытай нарығына шығару және екіжақты сауданы нығайтуға қызығушылығын ерекше көрсетті. Көрмеде қазақстандық өндірушілердің, соның ішінде ауыл шаруашылығы және қайта өңдеу салаларының өнімдері ұсынылды, бұл экспорттың өсуіне және экономикалық байланыстарды одан әрі нығайтуға ықпал етеді.
Қазақстан Премьер-министрі Олжас Бектеновтің Қытайға сапары және Шанхайда өткен маңызды іс-шараларға қатысуы Қазақстан экономикасы мен Қытаймен екіжақты қатынастардың жаңа перспективаларын ашады. Өткен кездесулер мен жасалған келісімдер Қазақстан үшін экономикалық және саяси салада оң нәтижелерге әкелуі мүмкін.
Шамамен 25 миллиард доллар сомасына қол қойылған келісімдер Қазақстан экономикасының маңызды салаларына тікелей инвестициялар тартуға ықпал етеді. Бұл қаражат энергетика, ауыл шаруашылығы, көлік, логистика және жоғары технологиялар салаларын дамытуға бағытталады. Мұндай салаларға капитал ағыны тек қаржылай қолдаумен шектелмей, заманауи технологиялар мен басқару тәжірибелерін енгізуге де мүмкіндік береді, бұл қазақстандық кәсіпорындардың бәсекеге қабілеттілігін арттырып, еңбек өнімділігінің өсуіне жағдай жасайды. Инфрақұрылымды, әсіресе көлік және логистика нысандарын дамыту тауар айналымының артуына мүмкіндік береді, бұл өз кезегінде ЖІӨ-нің өсуіне және жаңа жұмыс орындарының құрылуына ықпал етеді.
Шанхайдағы Қытай халықаралық импорт көрмесіне Қазақстанның белсенді қатысуы қазақстандық тауарлардың Қытай нарығындағы позицияларын нығайтады. Ұлттық өнімдерді, әсіресе ауыл шаруашылығы және қайта өңдеу саласының өнімдерін көрсету қытайлықтар тарапынан экологиялық таза қазақстандық тауарларға сұраныс бар екенін растайды. Бұл экспорт көлемін арттырып, қазақстандық экономиканы әртараптандыру мүмкіндігін ашады, сол арқылы көмірсутектер экспортына тәуелділікті төмендетеді. Бұдан басқа, қытай нарығына өнім жеткізуге арналған жаңа қазақстандық кәсіпорындардың аккредитациясы қытайлық тұтынушыларға ұсынылатын өнімдер ассортиментін кеңейтеді, бұл қазақстандық өндірушілер үшін тұрақты өткізу нарығын құрады.
Қазақстан халықаралық «Бір белдеу, бір жол» бастамасында маңызды рөл атқарады және Премьер-министрдің сапары елдің Азия мен Еуропа арасындағы транзиттік дәліз ретіндегі маңыздылығын көрсетті. Транскаспий халықаралық көлік бағыты сияқты бірлескен жобалар «Солтүстік-Оңтүстік» және «Шығыс-Батыс» көлік дәліздерінің өткізу қабілетін күшейтеді. Контейнерлік тасымалдардың өсуі және Ақтауда логистикалық хаб салу Қазақстан арқылы өтетін транзит тиімділігі мен көлемін арттырады. 2030 жылға қарай жүк тасымалының жылдық көлемін 10 миллион тоннаға дейін жеткізу жоспарлануда, бұл кіріс көздерін әртараптандыруға және Қазақстанның ҚХР-мен негізгі логистикалық серіктес ретіндегі позициясын нығайтуға ықпал етеді.
Сапар Қазақстан мен ҚХР арасындағы саяси әріптестікті нығайтады. Қытай Орталық Азиядағы маңызды стратегиялық серіктес ретінде Қазақстанды көріп, жоғары деңгейдегі тұрақты кездесулер дипломатиялық және экономикалық байланыстарды тереңдетуге ықпал етеді. Екі елдің көшбасшылары өзара құрмет пен тұрақтылыққа негізделген ұзақ мерзімді ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өтеді. Қазақстан үшін бұл екіжақты қатынастарды тереңдету ғана емес, халықаралық мәселелерде ҚХР тарапынан тұрақты қолдау алу мүмкіндігін де білдіреді, бұл елдің әлемдік аренадағы саяси ұстанымын нығайтады.
Қытайлық инвестициялар тартылатын инфрақұрылымдық жобаларды дамыту Қазақстанның тұрақты дамуына оң ықпал етуі мүмкін. Бұл жобаларда экологиялық таза және энергия тиімді технологияларды енгізу көмірқышқыл ізін азайтып, экологиялық қауіпсіздікті арттыруға ықпал етеді. Жасыл экономикаға көшу бойынша жаһандық үрдістерді ескере отырып, Қытаймен мұндай ынтымақтастық Қазақстанның тұрақты даму стратегиясын қолдап, елдегі экологиялық жағдайды жақсартуға үлес қоса алады.
Қорытынды
Бектеновтың сапары мен Шанхайдағы кездесулер аясында қол жеткізілген келісімдер Қазақстанның Қытайдың маңызды серіктесі ретіндегі экономикалық және саяси ұстанымдарын күшейтеді. Инвестициялар, инфрақұрылымды дамыту, тауар айналымының өсуі және екіжақты қатынастарды нығайту Қазақстан экономикасында оң өзгерістерге алып келіп, жаңа мүмкіндіктер ашады. Бұл сонымен қатар елдің сыртқы экономикалық сынақтарға төзімділігін арттырып, экономиканы әртараптандыруға, логистикалық желілердің сапасы мен қауіпсіздігін жақсартуға және Қазақстанның халықаралық сауда-экономикалық бағыттардың негізгі қатысушысы ретінде орнығуына ықпал етеді.
Қытайды зерттеу орталығы, Астана
