22.11.2017
Қытай лидері Си Цзиньпиннің ҚКП XIX съезінде дәуірлік сөйлеуі үш сағатқа жуық уақытты алды, бұл партия мен мемлекет басшысының ҚХР тарихындағы ең ұзақ сөйлеген сөзі болды. Өткен партия съезі ұзақ уақыт бойы ірі зияткерлік алаңдарда және жетекші бұқаралық ақпарат құралдарының беттерінде талқыланатын болады.
Кейбір сарапшылар бүкіл сөйлеуді түсіндіру үшін тоғыз сағаттан астам уақыт кетуі мүмкін дейді. Алайда, менің ойымша, шығыс көршіміз үшін осы тарихи бағдарламалық идеологиялық есепті сипаттайтын бірқатар тезистерді атап өткім келеді.
Бірінші…. Қытай саяси көшбасшылықты нығайтты.
Басқарудың алғашқы бес жылында Си төрағасы өзін стандартты емес, икемді ойлау қабілеті бар, жаңа бірегей шешімдерге қабілетті стратег ретінде көрсетті. Ол Қытай мекемесін тиімді шоғырландырып, елді дамудағы жаңа биіктерге жетуге ынталандыра алды. Сондықтан Си төрағасы «партияның өзегі» деп танылды және оған ҚКП жүйесінде ерекше мәртебе берілді.
Енді Қытай билеуші партиясының идеологиялық базасында үш тарихи тұлға туралы айтылады-Мао Цзэдун, Қытай экономикалық реформаларының сәулетшісі Дэн Сяопин және Си Цзиньпин. Си Цзиньпиннің басшылығымен Қытай Компартиясы мемлекеттің алдағы 30 жылға арналған даму жоспарын әзірледі. Деп аталатын символмен өтетін Қытай коммунизмінің құрылысындағы келесі кезеңді санау басталды.ел үшін жаңа дәуір.
Екінші. Қытай халықаралық дамудың өзіндік моделін ұсынды.
ҚКП-ның XIX съезі Қытай басшысының бес жыл ішінде ұсынған тұжырымдамалары мен идеяларын нақты жүйеледі. Негізгі идеялардың бірі-бүкіл адамзат үшін «біртұтас тағдыр қауымдастығын» құру. Бүгінгі таңда Пекиннің болашақ әлем қандай болуы керек екендігі туралы нақты түсінігі бар.
Си Цзиньпин басқа елдермен қарым-қатынас философиясын ұсынды, олар өзара тиімділікке негізделуі керек деп атап өтті. Маған қытай көшбасшысының тезистері ұнайды, жоғары тұрған Қытай адамзат алдындағы қарызын есте сақтауы керек және қажет болған жағдайда көмек үшін өз пайдасынан бас тарта алады. Бұл бүгінде қарқынды дамып келе жатқан халықаралық қатынастарға қажет түбегейлі жаңа көшбасшылық.
Үшінші. Қытай дамудың жоғары және өршіл мақсаттарына көшуді жалғастыруда.
Қойылған мақсаттар экономиканы, саясатты, ҚХР-дың Шетелдегі позициясын нығайтуды, әлеуметтік саланы, экологияны және басқаларды қоса алғанда, мемлекеттік дамудың барлық бағыттарын қамтиды. Нәтижесінде кешенде келесі онжылдықтарда өсіп келе жатқан Қытайды әлемдік көшбасшыға айналдыруға қабілетті ойластырылған ұлттық стратегия тұжырымдалған.
Қытай бірнеше ондаған жылдар бойы қарқынды дамып келеді. Біз ҚХР экономикасы кезекті жаңғыртудан – жаңа технологиялық тәртіпке көшуден өтіп жатқанын көріп отырмыз. Қазіргі уақытта аспан асты елі қаржы, өнеркәсіптік өндіріс саласында ғана емес, ғылыми әзірлемелер мен инновациялар саласында да әлемдік көшбасшы болып табылады. Бүгінгі таңда ҚХР шетелдік технологияларды көшіретін елден өзінің дамуы мен жаппай өндірісінің әлемдік орталықтарының біріне айналуда.
Біз Қытайда ойлаудың өзгеруін көріп отырмыз, ол өз моделіне көбірек тартылады. Сонымен, социализм мен экономикалық теорияға негізделген Қытай социализмі нарықтық экономиканың барлық белгілері бар экономикадағы мемлекеттің жоғары әсерімен сипатталады. Нәтижесінде әлеуметтік-экономикалық дамудың үйлесімді симбиозы пайда болды, ол мүлдем басқа экономикалық теорияларды біріктіре алды.
Төртінші. Қытайдың «Бір белдеу және бір жол» бастамасы әлемді өзгертеді.
Еуропа мен Азияны біріктіретін Еуразия құрлықтық алабы әлем халқының 65% – ын, жалпы әлемдік энергетикалық ресурстардың 75% – ын және әлемдік ЖІӨ-нің 60% – дан астамын қамтитын бірыңғай нарыққа екпінді тартылып келеді. Қазақстан арқылы өтетін көлік дәліздері осының барлығын бір-бірімен байланыстырады.
«Бір белдеу және бір жол» Еуразияны шығыстан батысқа қарай теседі, оның экономикасының конфигурациясын өзгертеді және өсудің жаңа мүмкіндіктерін ашады. Белдеу мен жол әлемдік экономика мен саясатта жаңа қуатты гравитациялық өріс жасайды. «Белдеу және жол» жобасы халықаралық аренада күштерді қайта топтастыруды бастады, бұл триллион долларлық әлеуетті инвестициялар мен жаңа форматтағы бәсекелестікті білдіреді.
Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаев өз баяндамаларының бірінде «Қытай шын мәнінде әлемге өңірлік кооперацияның түбегейлі жаңа перспективалы форматтағы моделін көрсетті»деп атап өтті. Шынында да, бүгінде Қытай жобасы батыста танымал болған ұлтшылдық, протекционизм және оқшаулану идеяларымен жақсы үйлеседі. Сондықтан «белдеу және жол» бастамасы ҚХР дамуының негіздерінің біріне айналып, Қытай Коммунистік партиясының жаңартылған жарғысына енгізілгені маңызды.
Бесінші. Қытай шынымен жаһандық бола бастады.
«Белдеу және жол» жаһандық бастамасы Си Цзиньпиннің алға қойған міндетіне – «ірі мемлекеттің»сыртқы саяси тұжырымдамасын жасауға жауап береді.
ҚКП-ның XIX съезі қабылдаған қарарда ҚХР дамудың бейбіт жолын ұстанатыны және халықаралық қатынастардың жаңа жүйесін құруға жәрдемдесетіні айтылған. Мұны барлық дамушы елдер күтеді. ҚХР – ның сыртқы саясатындағы жаңа тәсілдер-кең ауқымды біріктіру бастамалары да айдан анық. Бұл бастамалар әлемдік қоғамдастық тарапынан қолдау табатынын атап өткен жөн.
Жалпы, егер баяндаманың негізгі хабарын қорытындылап, Си Цзиньпин терминдерімен айтатын болсақ-Қытай жаңа дәуірге аяқ басты. Бірақ кеңірек қарайтын болсақ, Қытай халықаралық қатынастарда жаңа саяси және экономикалық дәуір ашты деп айту керек.
Қытайдың әлемдік иерархиядағы өзін-өзі көтеруі өзі үшін ғана емес, дамудың сапалы жаңа кезеңін ашады. Қытайдың жаһандық факторға айналуы Аспан асты елінің барлық көршілеріне көбірек назар аударуды білдіреді.
Қазір біз халықаралық өмірдің эпицентрі Азияға айқын ауысқанын көріп отырмыз, бұл Қазақстан мен бүкіл Орталық Азияның жаңа жайғасымына себепші болады. Дамудың жаңа кезеңі біздің өңірдің дамуы үшін мүмкіндіктер ашуы мүмкін.
Орталық Азия экономикалық жаңару мүмкіндігіне ие болады: өңір 25 жыл ішінде алғаш рет сыртқы күш-жігердің объектісі ғана емес, өзінің дамуына ықпал ететін қатысушыға айналады. «Шығыс-Батыс» көлік коммуникацияларына ену есебінен құрлықтық оқшаулану проблемасы шешілуде. Өңірлік кооперация ішінде берік алғышарттар жасалуда.
Инфрақұрылымға, логистикаға, табиғи ресурстарды өндіруге және өңдеуге ауқымды бірлескен инвестициялар кейінгі 10-15 жылда адами капиталды дамыту, XXI ғасырдың ортасына дейін Қазақстан мен Орталық Азия елдерінде экономиканың жаңа салаларын құру үшін іргетас қалайды.
Дереккөз: http://www.kitaichina.com/rxinwen/201711/t20171122_800110634.html
