23.04.2018
Өткізу кезінде Боао азиялық форумы беделді халықаралық пікірталас алаңына айналып қана қоймай, іс жүзінде Қытайдың жаңа рөлінің символына және оның визит карточкасына айналды. Жақында Хайнань аралында тағы бір Боао азиялық форумы аяқталды, ол күнтізбеде 2018 жылы Қытай өміріндегі ең маңызды оқиғалардың бірі ретінде жарияланды.
«Ашық және инновациялық Азия Үлкен өркендеу әлемі үшін» – форумның осы жылғы ұраны және ол Азия өңіріндегі ағымдағы үрдістерді жақсы көрсетеді. Халықаралық пікірталастардың күн тәртібіндегі басты мәселелер «жаһандану және «Бір белдеу және бір жол»,» ашық Азия»,» инновациялар «және» реформалардың жаңа бастауы «болды.
Өсіп Келе Жатқан Азия
Қытайдың Азия үшін ұсынған мұндай күн тәртібі қазір батыста танымал болған ұлтшылдық, протекционизм және оқшаулану идеяларымен жақсы үйлеседі. Осы тақырыптардың барлығы өсіп келе жатқан Азия елдерін таң қалдырады және өсіп келе жатқан және жаңғыртылып жатқан Қытайды – өзінің Халықаралық экономикалық позициясын нығайтатын алуан түрлі және ала Азияның жаңа нышанын бейнелейді.
Бүгінде қарқынды дамып келе жатқан Азияға әлемдік ЖІӨ – нің 35 пайыздан астамы тиесілі (ал Еуроодаққа-23,5 пайыздан сәл артық). Өңірді дамыту жөніндегі форумның баяндамаларында 2017 жылы оның жалпы бәсекеге қабілеттілігі нығайтылғаны айтылған.
Ағымдағы жылы азиялық ЖІӨ-нің 6 пайызға өсуі кезінде (Азия даму банкінің болжамдары бойынша) Азияның дамушы елдері экономикаларының басым бөлігі экспортқа сұраныстың артуы және қарқынды өсіп келе жатқан ішкі тұтынудың арқасында біртіндеп қалпына келтірілуде.
Сарапшылар сонымен бірге аймақтық сауда байланыстары мен өсіп келе жатқан қаржы резервтері Азияның ықтимал сыртқы күйзелістерге дейінгі ұстанымын дәйекті түрде нығайтатынын атап өтті. Қытайдың «Бір белдеу және бір жол» бастамасы да өсіп келе жатқан сауда драйверлерінің бірі болып көрінеді.
Бірақ Азия мемлекеттерінің өңірді дамытудағы жаңа серпілісі үшін ойластырылған реформалар, ақылға қонымды ашықтық және инвестициялар тарту қажет. Бұл туралы ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин өз сөзінде, оның елі 40 жыл бойы реформалар мен ашықтық саясатын ұстанып келе жатқанын атап өтті. Жалпы, Егер Қытайдың дамуы туралы қорытынды жасасақ – бұл реформалар өз нәтижесін берді.
Халықаралық статистика мұны нақты растайды: егер 1990 жылы ҚХР-ның әлемдік экономикадағы үлесі бар болғаны 2% құраса, бүгінде 28 жылдан кейін ол шамамен 15% – ды құрайды. Экономиканың мұндай қуатты өсуі – ойластырылған мемлекеттік стратегияның нәтижесі және ол Азияның көптеген елдері үшін дамудың жаңа деңгейіне шығу мүмкіндігінің шабыттандыратын мысалы мен нышаны болып табылады.
Дамудың жаңа деңгейі
Сонымен бірге, Қытай мұнымен тоқтап қалмайды-дамуда айтарлықтай биіктерге қол жеткізе отырып, ел өз алдына жаңа, өршіл міндеттер қойып отыр, олардың көпшілігін Қытай басшысы өз сөзінде айтты. Сонымен, келесі Боао азиялық форумының қорытындыларынан қандай қорытынды жасауға болады?
Біріншіден, Қытай реформалар мен ашықтықты ұстануға, сондай-ақ ашықтықты кеңейтуге өз міндеттемелерін растады, бұл жаһандану мен еркін сауданы дамытуға айтарлықтай қолдау болды. Қытай басшысы өз сөзінде экономикалық жаһандануды кері қайтару мүмкін емес екенін атап өтті. Шынында да, Қытай әлемнің екінші экономикасы ретінде жаһандық әлемнің тіректерінің біріне айналды. Қытайдың либералдық сауданы әрі қарай ілгерілету және кең кооперация туралы ұсынысы жаһанданудың «шығыс нұсқасын» дәйекті түрде қалыптастырады (оны екінші жоспарға кететін батыстандыру (westernization) тұжырымдамасына қарағанда, истернизация (easternization) деп те атайды).
Екіншіден, биылғы жыл Қытайда реформалар мен ашықтық саясатын жүргізудің басталуының 40 жылдығымен тұспа – тұс келді және ел қол жеткен жетістіктермен шектелуді ойламайды-ол ішкі жағдайларды жақсартуды жалғастырады. Боао-дағы Форум-Бейжің үшін өз реформаларының жаңа күш-жігері мен бағыттарын таныстыруға жақсы мүмкіндік. Осылайша, мәлімдемелерге сәйкес, ҚХР ішкі және шетелдік бизнес пен инвестициялар үшін одан да қолайлы ортаны қамтамасыз етуді жалғастырады. ҚХР төрағасының айтуынша, ел шетелдік инвесторлар үшін өз нарығына қолжетімділікті айтарлықтай кеңейтеді. Осылайша, БАҚ деректері бойынша, бұған дейін Қытайдың, оның ішінде АҚШ-тың сауда серіктестері нарықтарға жеткіліксіз қолжетімділікке шағымданды.
Үшіншіден, ҚХР Төрағасы Си Цзиньпиннің сөйлеген сөзі нақты Халықаралық контекстен тұрды және әлемдік қоғамдастықтың даму міндеттерін көбірек көрсетті. Бұл ретте Қытайдың өз жетістіктерін әлемнің басқа мемлекеттерімен, атап айтқанда, Азия өңірі бойынша көршілерімен бөлісуге әзірлігі өзіне назар аудартады. Мұнда ҚХР – ның қазіргі сыртқы саясатының маңызды постулаты ерекшеленеді-ынтымақтастық сындарлы өзара іс-қимыл, өзара тиімділік және бірлескен жетістік негізінде жүзеге асырылуы керек. Қытайға мұны жасау оңайырақ, өйткені елдің өзі жақында дамушы мемлекеттер қатарынан шықты және тұтастай алғанда әлеуметтік-экономикалық дамудың жаңа деңгейіне шығуға ұмтылған көршілерінің көптеген мәселелерін жақсы түсінеді.
Төртіншіден, Боао-да Қытай тиімді өзара іс-қимыл жасауға мүмкіндік беретін ортақ инфрақұрылымды одан әрі құру үшін мүдделі мемлекеттердің күш-жігерін біріктіруге шақырды (мұнда қытайдың «Бір белдеу және бір жол» бастамасы біріктіруші элемент болады). Осылайша, «бір белдеу және бір жол» бастамасы әлемдік экономика мен саясатта жаңа қуатты гравитациялық өріс құрды. Ол халықаралық аренада күштерді қайта топтастыруды бастады, триллион долларлық әлеуетті инвестициялар мен жаңа форматтағы бәсекелестікті белгіледі.
«Азияға сүйену, әлемге бағдарлану» – 2018 жылғы Форумның мәнін қысқаша осылай атауға болады, тұтастай алғанда, Боао азиялық форумы Қытайдың қазіргі Халықаралық экономикалық және саяси процестердегі позициясындағы болып жатқан өзгерістерді түсіну үшін маңызды мәнге ие. Атап айтқанда, жоғарыда аталғандардың барлығы – бұл Қытайда таяудағы жылдарға арналған өсудің жаңа стратегиясын бекіту процесі басталғанының дәлелі-бұл туралы Си Цзиньпин ағымдағы жылғы Наурызда 13-ші шақырылымдағы БХӨЖ 1-ші сессиясында сөйлеген сөзінде айтты.
Азиядан Еуропаға дейін
Қытайдың өсіп келе жатқан экономикалық күші және оның әлемде маңызды рөл ойнауға деген ұмтылысы, Сондай-ақ Азиядағы позициясының күшеюі қазір айқын көрінеді. Жоғарыда аталған тезистердің көпшілігі Қытайдың сыртқы саяси риторикасында жаңа болмаса да, оларды көрші елдермен қарым-қатынастардағы негізгі басымдықтардың қатарына нақты бөлу маңызды және Қытайдың көрші елдермен және өңірлермен қарым-қатынасты сапалы жаңа деңгейге шығаруға ұмтылысын көрсетеді.
Боао-да айтылған тезистер біздің өңір үшін де өзекті. Осылайша, Азияның бір бөлігі бола отырып, Орталық Азия өңірі экономикалық қайта өрлеу дәуіріне мүмкіндік алады: ол өзінің дамуына ықпал ететін халықаралық процестердің қатысушысы болады. Мысалы, егер бұған прагматикалық көзқараспен қарап, шикізат экономикасынан постиндустриалды экономикаға көшу жөніндегі өзіндік ұзақ мерзімді стратегияны басты назарға алған жағдайда, Қазақстанның «белдеу және жол» құрылысына қатысудан елеулі артықшылықтар алуға үлкен мүмкіндігі бар.
«Бір белдеу және бір жол» Қазақстан үшін бүкіл Азия-Тынық мұхиты өңірінің өсіп келе жатқан орасан зор нарығын ашады (және ірі нарықтардан континенттік оқшаулану факторын толығымен жояды). Мұндай жағдайда инфрақұрылымға, логистикаға, табиғи ресурстарды өндіруге және өңдеуге ауқымды бірлескен инвестициялар алдағы 10-15 жылда адами капиталды дамыту және Қазақстанда XXI ғасырдың ортасына дейін экономиканың жаңа салаларын құру үшін іргетас қалыптастырады.
Қазақстан н. ә.Назарбаев пен Қытай басшылары Си Цзиньпиннің стратегиялық ұстанымдарының тікелей ұқсастығы дәл осы – екеуі де болашаққа (2050 жылдардың көкжиегіне) қарайды және өз мемлекеттерін қазіргіден гөрі неғұрлым тиімді позицияға шығаруға ұмтылады. Екі елдің де бір – бірінің әлеуетін толықтыруға мүмкіндігі бар: географиялық тұрғыдан-ҚХР – ның Қазақстан арқылы Еуроодаққа шығуы, Қазақстанның Қытай арқылы Азия-Тынық мұхиты өңіріне шығуы; экономикалық тұрғыдан-Қытайдың жоғары технологиялары, оған қоса өткізу нарықтарына жақын созылып жатқан, бірыңғай өндірістік тізбектерге салынған қазақстандық ресурстар.
Осылайша, тарих тағы да қайталанып келеді, мың жыл бұрын біздің аумақтарымыздағы халықтар ежелгі Жібек жолын құрып, дамытты, Қазақстан мен Қытайдың бүгінде Азиядан Еуропаға дейінгі бүкіл Еуразиялық геоэкономиканың құрлықтық кооперациясы мен қайта конфигурациясын іске қосуға үлкен мүмкіндігі бар.
Дереккөз: http://www.kitaichina.com/rzhengzhi/201804/t20180423_800127656.html
