10.11.2021
Ағымдағы жылдың қазан айында «Kazenergy» Қауымдастығы аудиторияға жаңа әлемдік энергетикалық күн тәртібінің мүмкіндіктері мен сын-тегеуріндері тұрғысынан қазақстандық және әлемдік отын-энергетикалық кешенді талдауға арналған кезекті ұлттық энергетикалық баяндаманы ұсынды. Қауымдастықтың зерттеуі Қазақстанның бүкіл энергетикалық секторының ағымдағы және болжамды жағдайын ұсынады. Мемлекеттің энергетикалық әлеуетін кешенді зерттеу фактілерге негізделген жоспарлау және саланың, атап айтқанда, бүкіл экономиканың жүйелі дамуы үшін мүмкіндіктер ашады. Энергия өндіру және тұтыну саласындағы жүріп жатқан жаһандық өзгерістер аясында Қазақстанға ірі энергетикалық ойыншы ретінде өзінің экономикалық стратегиясын қазіргі заман мен Болашақтың жаңа жағдайларына бейімдеу үшін барлық өзгерістер мен мүмкіндіктерді ескеру маңызды.
Осы күрделі мәселелерді түсінудің көптеген кілттерін 2050 жылға дейінгі қазақстандық және әлемдік энергетиканың болжамды сценарийлерін ұсынатын жарияланған Ұлттық энергетикалық баяндама береді. Зерттеу салалық мамандарға немесе экономистерге ғана емес, сонымен қатар халықаралық қатынастар саласындағы мамандарға да қызықты болады. Баяндамада қамтылған статистика, фактілер мен қорытындылар Қазақстан дипломатиясы үшін маңызды өңірлер мен мемлекеттердің ағымдағы және перспективалық экономикалық дамуын (энергия тұтыну тұрғысынан) ашады.
Осы зерттеудің демеушілерінің бірі Қазақстандағы КННК Интернационал (CNPC) компаниясы болды. ҚҰКҚ-ның кешенді салалық зерттеуге қатысуы корпорацияның қазақстандық мұнай-газ секторын дамытудағы рөлімен, сондай-ақ Қытай энергия ресурстары нарығының стратегиялық маңыздылығымен шартталған. Қазақстан бүгінде энергия тұтынудың ірі жаһандық нарығы болып табылатын және қытай экономикасының өсуі тұрғысынан оған сұраныс арта түсетін Қытай үшін (мұнай мен газ импортын әртараптандырудың қытайлық стратегиясы тұрғысында) энергия ресурстарының маңызды жеткізушісі болып табылады. Ұлттық энергетикалық баяндаманың деректері бойынша 2020 жылы Қытайға қазақстандық экспорттың жиынтық көлемінің 50% – дан астамға 3,8 млн.тоннаға дейін (76 000 барр./ тәулік). Баяндама деректері бойынша, өткен жылы ҚР – дан ҚХР-ға газ экспорты 7,4 млрд.текше метрді құрады (2015 жылы-1 млрд. текше метр).
Қазақстандағы Интернационал ҚҰК 1998 жылдан бастап отандық мұнай-газ саласындағы ірі ойыншылардың бірі болып табылады. Kazenergy Ұлттық талдамалық баяндамасының деректері бойынша, Қазақстандағы ҚҰМК негізгі активтеріне «СНПС-Ақтөбемұнайгаз» АҚ және «ПетроҚазақстан»АҚ акцияларының бақылау пакеттері кіреді. 2020 жылы қазақстандық мұнай өндірудегі Қытай үлесіне (тек CNPC ғана емес, басқа да Қытай компанияларын қоса алғанда) 13,8 млн.т (290 000 барр) тура келді. тәулігіне) немесе жалпыұлттық көрсеткіштің 16,1% – ын, ал 2019 жылы-15,6 млн.т (329 000 барр. тәулігіне) немесе жалпыұлттық көрсеткіштің 17,3% – ын құрайды. Өндіру көлемінің төмендеуіне covid-19 әсерінен әлемдік экономиканың жай-күйі әсер етті, оның энергетикалық секторға әсерін талдау «Kazenergy»қауымдастығының баяндамасында да егжей-тегжейлі ұсынылған.
Ұлттық баяндаманың ақпаратына біздің ойымызша, ҚР мен ҚҰК арасындағы ынтымақтастықтың маңыздылығын көрсететін тағы да бірқатар фактілерді қосайық. Мәселен, біздің елдегі қытай корпорациясының қызметімен ең алдымен Қазақстан үшін пайдалы бірнеше ірі жетістіктер байланысты.
Біріншіден, қазақстандық мұнай экспортын нақты әртараптандыру. Қазақстанның теңізге шығатын жолы болмағандықтан, оның мұнай мен газ экспорты бағыттарын әртараптандыру энергетикалық қауіпсіздік тұрғысынан алғанда, мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарының бірі болып келді және әлі де болса солай болып қала береді. Баламалы экспорттық арналарды дамыту ҚР үшін маңызды шикізатты әлемдік нарықтарға жеткізудің теңгерімділігі тұрғысынан маңызды. «Атасу-Алашанькоу» мұнай құбырының құрылысы мен іске қосылуы экспорттың шығыс бағытын ашты. Бұған дейін барлық қазақстандық мұнай тек ресейлік мұнай құбырлары арқылы экспортталған, бұл бір бағытқа ғана бағдарлану тұрғысынан тиімсіз (бизнестің маңызды қағидаттарының бірі «барлық жұмыртқаны бір себетте ұстамау»). 2000-шы жылдардың басында кеңінен жарнамаланған американдық «Баку-Тбилиси-Джейхан» жобасы ешқандай нәтиже бермеді («Kazenergy» баяндамасында бұл құбыр экспорттың сценарийлік болжамдарын құру кезінде де назарға алынбайды және т.б.). Осыған байланысты Қытайдың экспорттық бағытының ашылуы қазақстандық мұнай секторы үшін жаңа перспективалар ашты.
Екіншіден, өңірлік маңызы бар мұнай-газ инфрақұрылымын салу. Өз қызметі жылдарында ҚҰМК Орталық Азияда тармақталған мұнай-газ көлік инфрақұрылымын салып, Қазақстанды Еуразиялық энергетикалық хабқа айналдырды. Қазіргі уақытта ҚР аумағы арқылы өтетін инфрақұрылым арқылы Түркіменстан мен Өзбекстаннан газ, сондай-ақ Ресейден мұнай экспортталады. Осының барлығы транзит үшін төлем ретінде ҚР бюджетіне пайда әкеледі. Бұл инфрақұрылымның маңыздылығын түсіну үшін бір маңызды фактіні еске түсіру керек. 2000-шы жылдары Қазақстан мен Орталық Азияда салынған Энергетикалық көлік инфрақұрылымы 2013 жылы Қазақстанның астанасында мәлімделген және еліміздің сыртқы экономикалық мүмкіндіктерін едәуір Кеңейткен «Бір белдеу, бір жол» халықаралық бастамасын (ҚХР-ның қазіргі заманғы сыртқы саясатының маңызды құрамдас бөлігі) іске қосу үшін негіз болды. Белдеу мен жол бастамасының негізгі құрауышы экономикалардың өзара байланысын арттыру болып табылады, ал бұл жағдайда алдағы онжылдықтарға есептелген келісімшарттар бойынша энергия ресурстарын өндіру мен жеткізуден неғұрлым тиімді болуы мүмкін. «Kazenergy» баяндамасында «Орталық Азия – Қытай»құбырының Экономикалық даму көрсеткіштері егжей-тегжейлі көрсетілген.
Үшіншіден, кен орындарын игерудің жаңа тәсілдері. ҚР-дағы ҚҰМК жұмысының ерекшелігі мұнай алудың күрделілігіне байланысты Батыс корпорациялары олардан өз уақытында бас тартқан жетілген кен орындарын игеруге (өндіру әлдеқашан жүргізіліп келген және жеңіл алынатын ресурстар таусылған, өндірудің технологиялық процесін қайта ұйымдастыру талап етіледі) назар аудару болып табылады. Мұнай өндіру саласындағы меншікті технологиялық инновациялар есебінен ҚҰМК ҚР жетілген мұнай кен орындарындағы қайтарымды арттыра алды. Бүгінгі таңда корпорация ескі мұнай-газ аймақтарында нақты барлау, ескі мұнай кен орындарын екінші рет игеру және т.б. саласында көшбасшы болып табылады, бұл біздің мемлекетіміздің экономикасы үшін өндіру кәсіпорындарының жұмысын жалғастыруды, жергілікті халық үшін жұмыс орындарын сақтауды және салық түсімдерін білдіреді.
Қазақстандағы ҚҰМК-ның тағы бір айқын жетістігі Шымкент мұнай өңдеу зауытын жаңғырту болып табылады, ол технологиялық апгрейдтен кейін тұрақты және тоқтаусыз жұмыс істейді. Ұлттық энергетикалық баяндама әртүрлі мәнмәтіндерде нақты статистика мен фактілерге негізделген қорытындыларды ұсына отырып, осы тақырыптарды ашады.
ҚҰМК-ның осындай форсайттық зерттеулерді іске асыруға жәрдемдесуі қытай корпорациясы Қазақстанға ұзақ уақыт келгенін және қазақстандық энергетикалық секторды одан әрі дамытуға бағдарланатынын көрсетеді. Қазіргі заманғы КННК – бұл жоғары технологиялық энергетикалық корпорация екенін ескере отырып (әлемнің 50 ірі мұнай компанияларының ішінде 3-ші орын, Fortune Global 500 рейтингінде 4-ші орын), бұл Қазақстанның алдында мұнай-газ секторын дамытуда жаңа мүмкіндіктер ашады:
1) Осы елде тұрақты өсіп келе жатқан энергия тұтыну аясында Қытайға энергия ресурстарының экспортын одан әрі арттыру мүмкіндігі бөлігінде (China Energy Outlook 2050 деректеріне сәйкес, 30 жылдан кейін ҚХР-ның энергияға қажеттілігі 2 есе артуы мүмкін, бұл отынның барлық түрлерін тұтынуды ұлғайтуды талап етеді),
2) Қазақстан энергетика саласын технологияландыру тұрғысынан.
Қытай нарығына энергия ресурстарын жеткізудің әлеуетті ұлғаюына қатысты, ұлттық энергетикалық баяндаманың деректері көрсетіп отырғандай, Қазақстан отынның барлық түрлерінің жеткілікті резервтеріне ие. Ал саланы технологияландыруға келетін болсақ, қазіргі уақытта, мысалы, мұнай кен орындарындағы ілеспе табиғи газды кәдеге жарату және қайта өңдеу бойынша ҚҰМК жобасы осындай мүмкіндік болып табылады (ол бүгінде жай ғана өртеніп жатыр). Осылайша, қолда бар деректер бойынша, біздің елімізде жыл сайын шамамен 2,4 млрд текше метр пайдаланылмаған ілеспе газ жағылады, осы көлемді қазіргі бағамен сатудан түсетін табыс бірнеше жүз миллион долларға жетуі мүмкін. жылына. Пайдадан басқа, ілеспе газды пайдалану экологияға да оң әсер етеді (ілеспе газды жағу жылына 6 млн тонна көмірқышқыл газының шығарылуына әкеледі).
ҚҰМК жүзеге асыратын мұндай жобалар Қазақстан экономикасы үшін жаңа табыс баптарын қалыптастыра отырып және экологияны жақсарта отырып, ҚР отын-энергетикалық кешенін технологиялық дамудың жаңа деңгейіне шығаруға көмектеседі.
Бүкіл кезеңдегі ұлттық энергетикалық есептерге сілтеме:
https://www.kazenergy.com/ru/operation/ned/2117/
Қытайды зерттеу орталығы,
Нұр-сұлтан Қ., 2021
