2025 жылғы 23–27 шілде аралығында Қытайдың Хэнань провинциясындағы Чжэнчжоу қаласында Шанхай ынтымақтастық ұйымына мүше елдердің бұқаралық ақпарат құралдары мен сараптамалық орталықтарының ауқымды форумы өтті. Шара «Шанхай рухын ілгерілету, ортақ үйді бірлесе салу» деген жалпы тақырыппен өтіп, 2024–2025 жылдардағы Қытайдың ШЫҰ төрағалығы аясындағы сараптамалық-гуманитарлық өлшемінің маңызды бөлігіне айналды.
Форум Қытайдың «Синьхуа» ақпарат агенттігінің бастамасымен, Қытай қоғамдық ғылымдар академиясы мен Хэнань провинциясы үкіметінің қолдауымен ұйымдастырылды. Оған ШЫҰ-тың мүше, бақылаушы және диалогтық әріптес елдерінен келген 400-ден астам қатысушы жиналды. Қатысушылардың қатарында ірі бұқаралық ақпарат құралдарының жетекшілері мен сарапшылары, аналитикалық орталықтардың, мемлекеттік мекемелердің, халықаралық ұйымдардың, соның ішінде ШЫҰ Хатшылығы мен БҰҰ құрылымдарының, өңірлік ғылыми-зерттеу институттарының, академиялық және мәдени орталардың өкілдері болды.
Форум бағдарламасына пленарлық отырыс, алты параллельді секция, ғылыми баяндамалардың таныстырылымы, пікірталастар, идея алмасу және Хэнань провинциясының мәдени орындарына сапарлар кірді. Талқылау тақырыптары заманауи сын-қатерлерді қамтыды: мемлекеттер арасындағы сенімді нығайту, ақпараттық қауіп-қатерлерге қарсы іс-қимыл, сараптамалық құрылымдардың рөлін арттыру, мәдени мұраны қорғау және дамыту, гуманитарлық байланыстарды тереңдету, орнықты даму және ортақ тағдыр қауымдастығын құру.
Форум аясында қытайлық зерттеу ұйымдары әзірлеген бірнеше сараптамалық баяндама ұсынылды, олардың ішінде «ШЫҰ – ортақ тағдыр қауымдастығы» тұжырымдамасы және Қытайдың мәдени мұрасын жаңа модернизация дәуірінде сақтау жөніндегі зерттеу бар. Бұл материалдар Қытайдың төрағалығының стратегиялық бағытын және ШЫҰ-ты реформалау мен тереңдетуге арналған құндылықтық және зияткерлік қолдау көрсету ниетін көрсетеді.
Форумның қорытындысы ретінде Чжэнчжоу консенсус-декларациясы қабылданды, онда қатысушылардың мынадай негізгі бағыттар бойынша ортақ ұстанымы көрініс тапты: өңір туралы оң және әділ ақпараттық дискурс қалыптастыруда бұқаралық ақпарат құралдары мен сараптамалық құрылымдардың рөлін күшейту; гуманитарлық ынтымақтастықты дамыту; ақпараттық қауіпсіздікті нығайту қажеттігі; ШЫҰ елдері арасында пікір мен деректер алмасудың бірыңғай платформасын құру.
Сарапшылар форумында сөз сөйлеген Қытайды зерттеу орталығының директоры Гүлнар Шаймергенова Қазақстанның ШЫҰ-ты одан әрі дамытуға деген ұстанымын білдіріп, бірқатар нақты ұсыныстарын ортаға салды. Ол өз сөзінде ШЫҰ-тың жаңа үлгідегі халықаралық ынтымақтастық моделіне айнала алатын ерекше қабілетін атап өтті. Бұл модель бәсекелестікке емес, паритетке, сенімге және мәдени әртүрлілікке негізделуі тиіс. Оның айтуынша, жаһандық тұрақсыздық жағдайында гуманитарлық және сараптамалық құралдар қосалқы емес, халықаралық тұрақтылық пен болжамдылықтың негізгі тетіктеріне айналуда.
Негізгі ұсыныстар қатарында:
-
ШЫҰ-тың Тұрақты сараптамалық платформасын құру – бұл сараптамалық өзара іс-қимылды үйлестіретін механизм болады және бірлескен болжамдар, кейстік зерттеулер мен ұсынымдар базасын қамтиды. Негізгі тақырыптар: азық-түлік және су қауіпсіздігі, логистика, цифрлық трансформация, экология, ақылды қалалар.
-
Интеграцияланған гуманитарлық бағдарламаларды дамыту – сандық мұражайлар мен архивтерді құру, жастар кампустары мен мәдени фестивальдерді іске қосу, академиялық ұтқырлық бағдарламаларын кеңейту. Қазақстан мәдениет пен ғылым шеткері емес, елдер арасындағы сенімнің өзегі болуы тиіс деп есептейді.
-
ШЫҰ-тың көпжақты мультимедиялық хабын құруды бастау – қатысушы елдердің медиаресурстарын біріктіріп, бірлескен контент өндіру, жас журналистерді оқыту және редакторлармен алмасу. Қазақстан бұл бастама үшін инфрақұрылым мен ресурстар ұсынуға дайын екенін білдірді.
-
Экологиялық дипломатияны жаңа әріптестік бағыты ретінде ілгерілету – үкіметтік емес ұйымдар, климаттық стартаптар мен ғылыми-зерттеу институттары қатысатын сараптамалық желі құру; инфрақұрылымдық жобалар үшін экологиялық қауіп-қатерлерді бағалаудың ортақ тәсілдерін әзірлеу; жасыл технологиялармен алмасу.
Қытайды зерттеу орталығының директоры өзара сенім мен сараптамалық білімнің синергиясы ортақ тағдыр қауымдастығы идеясын нақты іске асырудың негізіне айналуы керек екенін атап өтті. Сондай-ақ ол Қазақстанның 2024 жылы ШЫҰ төрағалығын аяқтап, оған мазмұнды сипат бергенін және қазіргі таңда да өңірлік ынтымақтастықтың басым бағыттары бойынша белсенді жұмыс жүргізіп жатқанын атап өтті.
Чжэнчжоу форумының нәтижелері ШЫҰ жүйесінде гуманитарлық және сараптамалық ынтымақтастықтың артып келе жатқан рөлін көрсетті. Бұл шара тек пікір алмасу алаңы ғана емес, сонымен қатар өңірдің зияткерлік кеңістігін қалыптастыруға бағытталған институционалдық қадам болды. Барлық қатысушылар сарапшылар, БАҚ, қоғам және билік органдары арасындағы әріптестікті тереңдетуге қолдау білдірді, бұл әсіресе әділ, теңгерімді және орнықты халықаралық тәртіпті қалыптастыру қажеттігі артып тұрған қазіргі кезеңде маңызды.
Қытайды зерттеу орталығы
