Қытайтану орталығының директоры Г.А. Шаймергенова.
2001 жылы жаңа Ұйымның тарихы ғана басталып қойған жоқ, сонымен бірге, тұтастай алғанда, біздің өңір мемлекеттерінің қауіпсіз дамуының жаңа перспективаларын ашатын ынтымақтастық қауіпсіздігі мен өзара тиімді ынтымақтастықтың жаңа моделі пайда болды. ШЫҰ сондай-ақ ынтымақтастықтың жаңа тұжырымдамасының, әлеуметтік-саяси жүйелері мен даму жолдары әртүрлі мемлекеттер бейбіт өзара әрекеттесетін диалогтың жаңа форматының іске асуына айналды.
Отыз жыл бойы жұмыс істеп келе жатқан ұйым өзара сенімді нығайту мен достық, тату көршілік қарым-қатынастарды дамытудың сенімді алаңы болып табылады. Ол көпжақты диалогты кеңейту және өзара тиімді ынтымақтастықты нығайту үшін негіз болып табылады. Күрделі геосаяси ландшафтты ескере отырып, ШЫҰ аймақтық тұрақтылықты сақтауда шешуші рөл атқаратын заманауи халықаралық қатынастардағы ықпалды ұйымға айналды.
Экономикасының көлеміне, әскери әлеуеті мен халықаралық салмағына қарамастан ШЫҰ-ның әрбір мүшесінің дауысының теңдігіне негізделген бірегей «Шанхай рухы» ШЫҰ-ның негізгі қағидаты және бұл оның таптырмас ерекшелігі. ШЫҰ ортақ қауіптер мен сын-қатерлер жағдайында мүше елдер арасында консенсусқа қол жеткізудің маңызды алаңына айнала алды.
ШЫҰ құрылғаннан бергі жылдар бойы өзінің ішкі саясатында осы қағидатты ұстанып, сыртқы саясатта ашықтық, блоктарға қосылмау, үшінші елдерге қарсы бағыттамау қағидаттарын ұстанды. Осы жылдар ішінде Шанхай ұйымы өзінің негізгі мақсатын – елдер арасындағы сындарлы диалог пен ынтымақтастықты қолдау үшін платформаны қамтамасыз етуді сақтап қалды. Ең бастысы, ШЫҰ ынтымақтастығы Қытай ұсынған үш жаһандық бастаманы жүзеге асырады: Жаһандық даму бастамасы, жаһандық қауіпсіздік бастамасы және жаһандық өркениет бастамасы.
ШЫҰ өзінің тарихи кеңеюінен кейін оған мүше елдердің экономикалық дамуына жәрдемдесу мүмкіндігіне ие болды. Географиялық және демографиялық тұрғыдан алғанда, ШЫҰ-ның 9 мемлекеті Еуразия құрлығының 60 пайыздан астамын және жаһан халқының жартысына жуығын қамтиды, ал олардың ішкі жалпы өнімі әлемдік жалпы көлемнің 20 пайыздан астамын құрайды.
Экономикалық өлшемде ШЫҰ-ның өзі үлкен және әлі де іс жүзінде дамымаған сату және тұтыну нарығы. Экономика және бірлескен даму ШЫҰ-дағы ынтымақтастықты кеңейтудің перспективалы векторлары болып табылады. Бірыңғай қауіпсіздік ортасын, тиісті инфрақұрылымды құру және ШЫҰ кеңістігінде жұмыс істеудің бірыңғай стандарттары мен ережелерін әзірлеу (ШЫҰ, «Белдеу және жол» бастамасы және Еуразиялық экономикалық одақ ресурстарын біріктіру арқылы) ішкі экономикалық ынтымақтастыққа динамика қосуы мүмкін. Ал ШЫҰ-ның жаңа, кеңейтілген географиясы Еуропаның, Кавказдың, Таяу Шығыс пен Оңтүстік-Шығыс Азияның нарықтарын жақындатады – бұл Орталық және Оңтүстік Еуразияның геоэкономикасын мәңгілікке өзгертеді.
Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігінің мәліметі бойынша, Қазақстан мен ШЫҰ елдері арасындағы тауар айналымы 2023 жылы 66,0 млрд АҚШ долларын құрады, бұл бір жыл бұрынғыдан 6,8%-ға артық.
ШЫҰ-ның жаңа құрамы Ұйымның халықаралық позициясын анықтау үшін сапалы жаңа мүмкіндіктер ашады. ШЫҰ-ның жауапкершілік аймағындағы жағдай өте күрделі және динамикалық өзгерістер процесіне енді. Өңірлік қауіпсіздік және лаңкестік қауіп-қатерге бірлесіп қарсы іс-қимыл мәселелері, әсіресе, болып жатқан ішкі өзгерістер аясында ШЫҰ-ға мүше елдердің назарында болады.
Қазақстанның төрағалық еткен жылы бірқатар маңызды іс-шаралар өтті, атап айтқанда, энергетика, цифрлық технологиялар және туризм бойынша ШЫҰ форумдары, сыртқы істер министрлерінің, шекара ведомстволарының, денсаулық сақтау және цифрлық даму министрлерінің кездесулері және т.б.
Қазақстанның ШЫҰ-ға төрағалығы ұйым үшін де, аймақ үшін де үлкен маңызға ие. 2023 жылдың шілдесінде ШЫҰ-ға төрағалық еткен Қазақстан осы мүмкіндікті ынтымақтастықты дамыту, өңірлік интеграцияны нығайту және туындаған проблемаларды шешу үшін пайдаланды.
Елдер мен халықтарды біріктіретін тиімді құралдардың бірі – туризм. Ғаламшар халқының 50%-ға жуығын қамтитын ШЫҰ кеңістігі – әлеуеті әлі іске асырылмаған орасан зор туризм нарығы. Қазақстан бұл бағытта кешенді шараларды қолға алуда. Өткен жылдан бастап Қазақстан Республикасы Үндістан, Иран және Қытай азаматтары үшін визасыз режимді енгізді, бұл біздің мемлекеттер арасындағы өзара туризмді дамытуға септігін тигізеді. Қазақстанның ШЫҰ-ға төрағалығы кезеңінде Алматы қаласы Шанхай ынтымақтастық ұйымының туристік және мәдени астанасы болды. ШЫҰ-ның ұлан-ғайыр кеңістігі Еуразия өркениетінің бесігі болып табылады, ал мәдениеттер бірлігін бейнелейтін бірегей «Шанхай рухы» оның баға жетпес байлығы болып табылады. Қазақ жері ежелден өркениеттер тоғысқан, салт-дәстүрлер мен мәдениеттердің тоғысқан жері болған. Ал бүгінде Қазақстан ортақ бай рухани мұраны сақтау мен насихаттауға барынша үлес қосуға дайын. Сонымен, Түркістанда ағымдағы жылдың сәуір айында. «Алтын Орда және оның мұрасы» атты халықаралық конференция өтті. Конференцияны өткізу туралы бастаманы өткен жылы ШЫҰ саммитінде ел Президенті айтқан болатын.
ШЫҰ хатшылығының мәліметінше, Қазақстанның төрағалығымен 180-ге жуық түрлі іс-шара өткізіліп, ынтымақтастықтың түрлі бағыттары бойынша 30-дан астам құжат дайындалуда.
Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Қазақстан ШЫҰ-ға мүше мемлекеттер арасындағы өзара тиімді ынтымақтастық пен дәстүрлі достық байланыстарды одан әрі нығайту мақсатында Ұйымды жаңғыртуға және оны одан әрі тиімдірек көпжақты платформаға айналдыруға бар күш-жігерін салатынын атап өтті.
Қазақстанның ШЫҰ-ға төрағалығы геосаяси шиеленістің күшеюі, шиеленіскен сын-қатерлер мен тұтанған қақтығыстардың шиеленісу қаупі және жаңаларының пайда болуы аясында өтуде. Осы жағдайда Қазақстанның ШЫҰ-ның алдағы саммиті аясында мемлекет басшыларына әділ бейбітшілік пен келісім үшін әлемдік бірлік туралы бастаманы қабылдау туралы ұсынысы өте орынды болып көрінеді.
Қазақстанның ШЫҰ-ға төрағалығы оның қызметінің жаңа, маңызды кезеңімен тұспа-тұс келді, ол кезде бірлескен күш-жігер арқылы Ұйымды жаңа сапа мен динамика беретін жаңа даму траекториясына шығаруға болады. Бұл тұрғыда Астанада өтетін алдағы саммит қорытындысы бойынша қабылданған шешімдер еуразиялық кеңістіктегі үдерістердің драйверіне айналуы мүмкін және ШЫҰ-ның алға сапалы серпіліс жасауға мүмкіндік береді.
Оған төрағалық еткен Қазақстанның жемісті жұмысын халықаралық қауымдастық жоғары бағалап, Астанада өтетін алдағы саммит Ұйым тарихының жаңа парағын ашады.
Қытайдың ШЫҰ аясындағы саясаты Қытайдың сыртқы саясатының маңызды бағыттарының бірі деп есептеймін. ШЫҰ аймақтық қауіпсіздікті қамтамасыз етуде және мүше елдердің экономикалық дамуында маңызды рөл атқарады. ШЫҰ аясындағы ынтымақтастық Қытайға ғана емес, басқа мүше елдерге де тиімді. Сауда-экономикалық ынтымақтастықтың арқасында ШЫҰ-ға мүше елдер жыл сайын экономикалық өсімге ие болуда.
Құрметті форумға қатысушылар, әріптестер және достар.
Біқ бүгін «ШЫҰ елдерінің өркениеттер диалогы – 2024» форумына елдеріміздің мәдени мұрасын қорғауға қатысты маңызды мәселелерді талқылау үшін жиналдық. Бұл ұлттық шекарадан асатын және біздің ұжымдық назар мен ынтымақтастықты қажет ететін тақырып. Біздің өркениеттеріміз тарихқа, мәдениетке, салт-дәстүрге бай, оларды сақтауды және болашақ ұрпаққа жеткізуді қажет етеді.
Мәдени мұраны сақтау – өткенді сақтау ғана емес, бүгінгі және болашағымыздың маңызды құрамдас бөлігі. Мәдени мұра біздің болмысымызды айқындайды, ұлттық болмысымызды нығайтады және мәдени алмасудың негізі ретінде қызмет етеді. Жаһандану жағдайында мәдени мұраны жойылудан және жоғалудан қорғау ерекше маңызға ие.
Сонымен қатар 2024 жылғы 8-13 қыркүйек аралығында Астана қаласында өтетін Дүниежүзілік көшпенділер ойындарына шақырамын. Дүниежүзілік көшпенділер ойындары – этникалық спорт түрлерінен халықаралық спорттық жарыстар, жарыс тарихи көшпелі халықтардың халық ойындарына негізделген. Дүниежүзілік көшпенділер ойындары ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұралар тізіміне енгізілген және адамзат өркениетінің мұрасы ретінде этноспорт пен этномәдени қозғалысты дамытуға бағытталғанын атап өткен жөн.
Құрметті әріптестер, мәдени мұраны қорғау – біздің ортақ міндетіміз және ортақ міндетіміз. Біздің бірлескен күш-жігеріміз, тәжірибе алмасуымыз бен инновацияларымыз мәдени тамырымызды сақтауға және оларды болашақ ұрпаққа қолжетімді етуге мүмкіндік беретініне сенімдімін.
ШЫҰ құрудың алдыңғы қатарында тұрған мемлекет ретінде Қазақстан ШЫҰ кеңістігінде достық пен тату көршілікті нығайтуға көмектесе отырып, өзінің жаһандық рөлін одан әрі арттыра бермек.
Назарларыңызға рахмет және бүгінде аталған өзекті тақырыптарды талқылауға және олардың аясында ынтымақтастық орнатуда белсенді болуларыңызды сұраймыз.
