23-ші қаңтарда Қазақстан-Қытай энергетикалық ынтымақтастық аясында онлайн конференциясы орын алды. Бұл Қазақстан мен Қытайдың ғылыми-зерттеу және талдау орталықтары арасындағы энергетика саласында халықаралық ынтымақтастықты дамыту жолындағы маңызды қадам болса керек. Іс-шараны «Ортақ мүмкіндіктер мен ортақ таңдау» тақырыбында Мемлекеттік электр желілік корпорациясының энергетикалық зерттеулер институты (Қытай), Қытайды зерттеу орталығы (Қазақстан), және «Жібек жолы» энергетика саласындағы талдау орталықтарының альянсы (Қытай) ұйымдастырды.
Сонымен қатар, аталмыш конференцияға Шыңжаң мемлекеттік электр энергетикалық компаниясының Экономикалық және технологиялық зерттеулер институтының өкілдері, Цинхуа университетінің энергетикалық интернетті зерттеу институтының мамандары, сондай-ақ Ақсу префектурасы Вэньсу округі әкімінің орынбасары, Қытай Халық Республикасының Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы әкімшілігінің өкілдері қатысты.
Онлайн конференция ұйымдастырушылар өкілдерінің құттықтау сөздерінен басталды. ҚХР Мемлекеттік желілік корпорациясы энергетикалық зерттеу институтының бас директоры Ван Гуанхуэй, және Қытайды зерттеу орталығының Директоры Гүлнәр Шаймергенова құттықтау лебіздерін білдіріп , қатысушы талдау орталықтары мен зерттеу орталықтары арасындағы энергетикалық ынтымақтастықтың маңыздылығын атап өтті.
«Біз Жаңа Қазақстан құрылысының толықтай басталғанын және Қазақстанның әлемнің ең дамыған 30 елінің қатарына кіруге қадам жасап жатқанын көргенімізге қуаныштымыз. Қытай Қазақстанмен даму жетістіктерімен бөлісуді және бір-бірінің даму тәжірибесін үйренуді жалғастыруға қашанда дайын. Қытайдың ашықтығы мен достық ынтымақтастығының есігі Қазақстан үшін әрқашан ашық болады», – деді Ван Гуанху өзінің құттықтау сөзінде. «Қазіргі уақытта Қытай мен Қазақстанның энергетикалық ынтымақтастығы ең алдымен мұнай саудасы мен табиғи газ саласындағы ынтымақтастықта көрінеді, Қазақстан Қытай-Орталық Азия газ құбыры үшін транзиттік ел ретінде қызмет етеді. Екі ел арасында таза энергетика саласындағы энергетикалық ынтымақтастықты, электр желілері мен мұнай-газ құбырлары сияқты энергетикалық инфрақұрылымды, соның ішінде жетілдіру мен жаңғыртуды, сондай-ақ энергетикалық инфрақұрылымды цифрлық трансформациялау саласындағы ынтымақтастықты одан әрі кеңейту мүмкіндігі бар», – деп қосты Бас директор. Сонымен қатар, Ванг мырза энергетикалық ынтымақтастық пен тығыз қарым-қатынастың мәдени аспектісіне ерекше тоқталды Ұлы ойшыл және философ әл-Фарабидің мына сөздерін мысалға келтіре отырып « Бірлескен күш-жігер арқылы ғана адамдар бақытқа қол жеткізе алады. Адамдар ынтымақтастық пен өзара көмек арқылы ғана өзін-өзі жетілдіре алады. Сондықтан, рухани-адамгершілік рухы бар пікірлестердің басын біріктіру – бақытты қамтамасыз етудің ең маңызды жолы болып табылады» -деп екі елдің энергетика саласының дамуы көптеген факторларға байланысты екенін қатысушыларға ұғындырады.
Өз кезегінде Қытайды зерттеу орталығының Директоры Гүлнәр Шаймергенова құттықтау сөзінде энергетика саласының сарапшыларын, екі елдің ғылыми-зерттеу институттарының өкілдерін жинауға мүмкіндік берген онлайн конференцияны ұйымдастырушыларға алғысын білдірді. «Қытай Қазақстанның бұрыннан келе жатқан және тұрақты энергетикалық серіктесі болып табылады. Бүгінгі таңда энергетикалық ынтымақтастық бірнеше саланы қамтиды: көмірсутегі кен орындарын өндіру мен игеруден инфрақұрылым салуға дейін, атом энергетикасынан бастап жаңартылатын энергия өндіру саласындағы соңғы технологияларды енгізуге дейін қамтып отыр. Қытай қазақстандық көмірсутегі нарығына алғаш рет 1997 жылы CNPC компаниясымен мұнай және газ саласындағы ынтымақтастық және Қазақстан-Қытай мұнай құбырының құрылысы туралы екі маңызды үкіметаралық келісімге қол қойылған кезде шықты. 2004 жылы Қытайдың Ұлттық ядролық корпорациясы (CNNC) Қазатомөнеркәсіппен 2020 жылға дейін ұзақ мерзімді уран өндіру туралы келісім жасасты. Бұл келісім Қытай мен Қазақстанның ядролық энергетика саласындағы стратегиялық әріптестігін қамтыды. Ынтымақтастық барысында энергетикалық ресурстарды тасымалдауға арналған екі маңызды құбыр салынды, оның ішінде мұнай құбыры мен газ құбыры».
Қытайды зерттеу орталығы Директорының айтуынша, энергетикалық ынтымақтастық «Бір белдеу, бір жол» бастамасы бірлескен құрылысының негізгі құрамдас бөлігіне айналуда. Әріптестер сонымен қатар газ құбырлары мен трансшекаралық энергия желілерін салуды, өзара байланысты арттыруды және Мұнай және газ Жібек жолын, Электр Жібек жолын және Жасыл энергетикалық Жібек жолын бірлесіп дамытуды қарастыра алады. «Электр қуатының қауіпсіздігі де маңызды. Үкіметтер инновациялар мен технологиялар трансфертін көтермелей отырып, энергияны сақтау және қолжетімділік бойынша ынтымақтастықты қамтамасыз ету жолдарын табуы керек. Қытайды зерттеу орталығы консультациялар, бірлескен жобалар мен зерттеулерді жүзеге асыру, халықаралық конференцияларға қатысу арқылы Қазақстан мен Қытай арасындағы энергетика саласындағы ынтымақтастықты нығайтуға және кеңейтуге дайын».
Мяо Чжунчуан мырза өз баяндамасымен, Мемлекеттік электр желілері корпорациясының энергетикалық зерттеулер институтының аға ғылыми қызметкері энергетикалық қауіпсіздікке және Қытайдың энергетикалық ауысуының әртүрлі аспектілеріне жан-жақты шолу жасады, Қытай-Қазақстан энергетикалық ынтымақтастығы үшін ұсынылған стратегиялар және энергетикалық зерттеулер саласындағы ғылыми-зерттеу институттарының ынтымақтасу жолдарын саралап шықты.
Өз кезегінде Абзал Нарымбетов, қазақ бизнес-аналитик, Energy Analytics арнасы авторы, Мұнай бағалау инженерлері қоғамының (SPEE) сарапшысы «Қазақстан Қытай мен Еуропа үшін энергетикалық хаб ретінде» тақырыбында баяндама жасап, отандық мұнай және газ секторы, ірі мұнай экспорттаушы елдер және мұнай өндірудегі Қазақстанның үлесі. Конференцияға қатысушылар сонымен қатар қазақстандық мұнай мен газ өнімдерін тасымалдаудың қолданыстағы және әлеуетті бағыттарымен таныса алды. Сондай-ақ сарапшы конференцияға қатысушыларды Қазақстанның мұнай секторының SWOT талдауымен таныстырды.
Еуразиялық халықаралық зерттеулер қауымдастығының қытайтану бағдарламасының жетекшісі, қазақстандық синолог Антон Бугаенко да екі елдің энергетика саласындағы жағдай туралы өз көзқарасымен бөлісті. «Мен синолог ретінде Қытай мен Қазақстанның мұнай саласындағы өзара әрекеттестігіне тоқталғым келді. Әрине, мұнай-газ секторы Орталық Азия елдері, оның ішінде Қазақстан мен Қытай арасындағы қарым-қатынастардың экономикалық негізінің ірге тасы болып табылады. Орталық Азия Қытайдың назарын сонау 90-жылдары өзінің бай ресурстарына байланысты аударған. Қытай тарапынан бұл қызығушылық тұрақты, бірқатар жобалар жүзеге асырылды. Қазақстанда мұнай өндірудің 20-25 пайызын әртүрлі бағалаулар бойынша қытайлық компаниялар құрайды. Қытайлық компаниялар қазақстандық мұнай нарығына 1997 жылы CNPC «Ақтөбемұнайгаз» акцияларын сатып алып, 25 жыл ішінде 10 миллиард АҚШ долларынан астам инвестиция салған кезде шықты. Бұл жерде айта кететін жайт, бұл негізінен ресурстарын таусылған ескі кен орындары болатын. Міне, қытайлық компаниялар шынымен де жаңа тәсілдер мен технологияларды қолдана отырып, жаңа технологияларды енгізуге мәжбүр болды». Сарапшы қытайлық инвесторлар ұзақ мерзімді көзқарас пен технологиялық процестерді жаңғыртуға назар аударатынын баса айтты.
Одан әрі өз сөзінде Әлия Мұсабекова, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Қазақстан стратегиялық зерттеулер институтының Азиятану бөлімінің бас сарапшысы, энергетикалық ынтымақтастыққа қатысты негізгі аспектілерді түсіндірді және атап өтті «Қазақстанда энергетика саласы айтарлықтай дамыған, елде энергетикалық ресурстар тапшылығы байқалмайды, ірі электр станциялары, электр желілерінің жұмыс істейтін жүйесі бар. Сондықтан еліміздің энергетикалық қауіпсіздігін қамтамасыз ету тұрғысында біздің алдымызда екі міндет тұр: сыртқы серіктестермен өзара іс-қимылда экспорттық бағыттарды әртараптандыру қажет, ішкі нарықта энергия көздерін әртараптандыру қажет». Бас сарапшы сондай-ақ екі елдің энергетикалық секторындағы бар сын-қатерлер мен ықтимал тәуекелдер ынтымақтастық нысаны бола алатынын атап өтті. Мәселен, сарапшы өзінің пікірінше, қазақстандық сарапшылар танысқысы келетін бірнеше маңызды бағыттарды атап өтті, мысалы, ескірген электр станцияларын жаңғырту мәселелері мен қадамдары, тарифтік саясатты дамыту мәселелері, энергияның жасыл технологияларға көшуі, энергия көздерін әртараптандыру.
Сонымен, бүгінгі конференция Қазақстан мен Қытай арасындағы өзара мүдделер мен энергетикалық және мәдени ынтымақтастықтың әлеуетті бағыттарын тереңірек түсінуге ықпал ететін серпінді идеялар алмасудың бастамасы болды. Жалпы, талқыланған тақырыптар сұрақтарды қамтыды энергетикалық қауіпсіздік және адамның әл-ауқаты, энергияның ауысуы және энергияны сақтау , көмірқышқыл газының шығарындыларын азайту , экологиялық таза және жаңартылатын энергия көздерін ынталандыру тақырыптары аясында өрбіді.
Қытайдағы іргелі зерттеулердің дамуын ескере отырып, Қытаймен энергетика саласындағы ынтымақтастық еліміздің технологиялық жаңаруының негізгі құрамдас бөліктерінің біріне айналуы мүмкін. Осыған байланысты «Энергия белдеуі мен жолы» аясындағы елдер арасындағы жоғары сапалы ынтымақтастықтың рөлі бұрынғыдан да өзекті бола түсуде.
Қорытындылай келе, Қазақстан-Қытай энергетикалық ынтымақтастығы конференциясы екі елдің сарапшылары мен мүдделі тараптарын ортақ мүмкіндіктерді зерттеу және тұрақты энергетиканы дамыту үшін саналы таңдау жасау үшін біріктіретін басты оқиға бола алды. Конференцияның нәтижелері үнемі өзгеріп отыратын энергетикалық ортада ортақ жауапкершілік пен өзара тиімділік рухын бейнелейтін болашақ ынтымақтастықтың негізін қалауға бағытталды.
