Қытайдағы жыл сайынғы «екі сессия» – Бүкілқытайлық халық өкілдері жиналысының (БХӨЖ) және Қытай халықтық саяси консультативтік кеңесінің (ҚХСКК) отырыстары – елдің алдағы жылдағы саяси және экономикалық бағытын айқындайтын басты оқиғалар болып табылады. 2025 жылы бұл сессиялар стратегиялық бағдарламалардың аяқталуы мен қазіргі жаһандық жағдайды ескере отырып, ерекше маңызға ие болды.
2025 жылғы «екі сессия» аясында Қытай басшылығы жаһандық сын-қатерлер мен әлемдік нарықтардағы белгісіздіктер жағдайында тұрақты және сапалы экономикалық өсімді қамтамасыз етуге бағытталған өршіл әрі мұқият ойластырылған стратегиясын ұсынды. Жалпы ішкі өнімнің (ЖІӨ) өсу қарқынын шамамен 5% деңгейінде белгілеу арқылы Қытай билігі сыртқы тәуекелдерді жан-жақты бағалай отырып, шынайы көзқарасты ұстанды. Сонымен қатар, олар экономиканың сандық кеңеюінен инновациялар мен құрылымдық реформалар арқылы оның сапалы трансформациясына көшуге деген ұмтылысты ерекше атап өтті.
Ел тарихындағы бұрын-соңды болмаған жеке экономика туралы заңның қабылдануы инвесторлар мен халықаралық қауымдастық үшін маңызды белгіге айналды. Бұл заң кәсіпкерлердің құқықтарын бекітумен қатар, жеке сектордың мемлекеттік саясатқа деген сенімін қалпына келтіруге бағытталған. Бұл бастама Қытайдың экономикалық жүйесінің ашықтығын, болжамдылығын және тиімділігін арттыруға жасалған маңызды қадам болып табылады. Мұның нәтижесінде елдің шетелдік және ішкі инвестициялар үшін тартымдылығы едәуір артуы мүмкін.
Экономикалық дамуға қосымша серпін беру үшін ішкі тұтынуға стратегиялық басымдық берілуде. Бұл халықтың қаржыландыруға қолжетімділігін кеңейту, тұрғын үй жағдайларын жақсарту және әлеуметтік қолдау шараларын енгізу арқылы сұранысты белсенді ынталандыруды көздейді. Сонымен қатар, Қытай басшылығы жасанды интеллект, кванттық есептеулер және жасыл энергетика сияқты озық технологияларға инвестицияларды айтарлықтай ұлғайтуда. Бұл Қытайға өз технологиялық егемендігін нығайтуға және болашақ әлемдік экономикада жетекші орын алуға мүмкіндік береді.
«Екі сессия» аясында қабылданған шешімдер кешені Қытайдың жаһандық экономикалық дамудың қозғаушы күші және технологиялық инновациялардың қайнар көзі ретіндегі рөлін сақтап қалуына жағдай жасайды.
«Екі сессияның» негізгі шешімдерінің қатарында тұрақты экономикалық даму бағытына басымдық беру бар. Бұл шамамен 5% деңгейінде белгіленген ЖІӨ өсуінің реалистік мақсатында көрініс тапты. Осы мақсатқа жетудің маңызды факторы – ішкі нарыққа сүйену, жеке кәсіпкерлікті қолдау және инновацияларды енгізу болып табылады. Мұны Қытай тарихындағы жеке экономика туралы алғашқы іргелі заңның қабылдануы растайды. Сондай-ақ, технологиялық көшбасшылыққа, соның ішінде жасанды интеллект, кванттық есептеулер және «жасыл» технологияларды белсенді дамытуға ерекше назар аударылуда.
Бұдан бөлек, Қытай билігі экологиялық тұрақтылыққа басымдық беретінін мәлімдеді. Бұл мақсатта ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын шамамен 3%-ға төмендету және экологиялық таза технологияларды енгізетін кәсіпорындарға қолдауды айтарлықтай кеңейту жоспарланған. «Екі сессия» аясындағы әлеуметтік шаралар кешені де жан-жақтылығымен ерекшеленеді — халықтың қартаюын ескере отырып, денсаулық сақтау жүйесін жаңғыртуға және бала тәрбиелеп отырған отбасыларды кең көлемде қолдауға ерекше көңіл бөлінген. Бұл демографиялық жағдайды тұрақтандыруға бағытталған.
Жалпы алғанда, қабылданған шаралар Қытай басшылығының тұрақтылық пен өсімді қамтамасыз етуге жүйелі әрі ұзақмерзімді көзқарасын көрсетеді. Сонымен қатар, бұл елдің ішкі және сыртқы өзгерістерге тиімді бейімделе алатынын дәлелдейді.
2025 жылғы «екі сессияда» жарияланған экономикалық шешімдер Қытай басшылығының әлемдік экономиканың өсіп келе жатқан белгісіздігі жағдайында стратегиялық сақтық пен байыптылықты ұстанатынын айқындайды. ЖІӨ өсімінің шамамен 5% деңгейінде белгіленуі – тек амбициялар мен экономикалық шындықтар арасындағы ымыра емес, сонымен қатар ұлттық экономиканың шамадан тыс қызуы немесе күрт баяулау қаупін болдырмайтын сапалы даму жолына саналы түрде бағыт алу болып табылады. Қытай экологиялық тұрақтылыққа, жоғары технологияларға және инновацияларға негізделген экстенсивті өсім моделінен сапалы дамуға көшуге дайын екенін көрсетуде.
Экономикалық өсудің негізгі қозғалтқышы ретінде ішкі тұтынуды ынталандыруға ерекше назар аударылуда. Бұл сыртқы сұраныстың төмендеуін өтеуге және ішкі нарықты тұрақтандыруға бағытталған. Осы мақсаттарға жету үшін ауқымды мемлекеттік қолдау шаралары қарастырылған. Оларға салықтық жеңілдіктер, қымбат тауарларды сатып алуға субсидиялар, сондай-ақ халықтың қаржы ресурстарына, соның ішінде тұтынушылық несиелер мен жеңілдетілген ипотекалық бағдарламаларға қолжетімділігін кеңейту кіреді. Бұл қадамдар азаматтардың сатып алу қабілетін арттыруға, тұтынушылық сұранысты жандандыруға және шағын және орта бизнестің дамуына қосымша ынталандыру жасауға бағытталған.
Қытай тарихында алғаш рет қабылданған жеке экономика туралы іргелі заң аса маңызды шешімдердің бірі болды. Оның мақсаты – кәсіпкерлердің мемлекеттік саясатқа деген сенімін қалпына келтіру және нығайту. Сарапшылар бұл заңды бизнесті жүргізу үшін ашық әрі болжамды жағдайлар жасауға, инвестициялық ахуалды жақсартуға, ішкі кәсіпкерлікті дамытуға және ұзақ мерзімді шетелдік инвестицияларды тартуға арналған шешуші қадам ретінде қарастыруда. Бұл өз кезегінде Қытай экономикасына сапалы әрі тұрақты дамуға, сондай-ақ жаһандық сын-тегеуріндер жағдайында тұрақтылық пен бәсекеге қабілеттілікті сақтауға мүмкіндік береді.
Технологиялық даму мен инновациялар 2025 жылғы «екі сессия» барысында Қытайдың әлемдік экономикалық аренадағы болашақ позициясын анықтайтын стратегиялық маңызды міндеттердің бірі ретінде белгіленді. Билік технологиялық егемендікке қол жеткізу және жасанды интеллект, кванттық есептеулер мен жасыл энергетика сияқты перспективалы, ғылымды қажетсінетін салаларда көшбасшылық орнатуды басты басымдық ретінде қарастыратынын анық көрсетті.
Біріншіден, Қытай жасанды интеллект саласындағы шешімдерді әзірлеу мен енгізу процесін едәуір жеделдетуді жоспарлап отыр. Бұл технологиялық серпілістің негізі және алдағы ондаған жылдардағы экономикалық бәсекеге қабілеттілікті арттыру кепілі ретінде қарастырылады. Осы мақсатқа жету үшін әлемдік деңгейдегі бірнеше ұлттық технологиялық орталықтар құрылатын болады. Олар жасанды интеллект бойынша озық зерттеулер жүргізіп, оны өнеркәсіп, көлік және денсаулық сақтау салаларына интеграциялаумен айналысады.
Екіншіден, Қытай кванттық есептеулер саласындағы өз позициясын күшейтуге ерекше назар аударады. Бұл бағыт елге ақпараттық қауіпсіздік, деректерді ультра жылдам өңдеу және жаңа буын ақпарат беру технологиялары сияқты маңызды салаларда жетекші рөлге ие болуға мүмкіндік береді. Осы мақсаттарға жету үшін ғылыми зерттеулерге мемлекеттік және жеке инвестицияларды айтарлықтай арттыру және жоғары білікті мамандарды даярлау жоспарлануда.
Үшіншіден, жасыл энергетика Қытайдың инновациялық күн тәртібінің орталық элементіне айналмақ. Бұл бағыт экологиялық таза технологияларды әзірлеу мен енгізумен айналысатын кәсіпорындарды мемлекеттік қолдаудың арнайы бағдарламалары мен ауқымды инвестициялар арқылы дамытылатын болады. Әсіресе жаңартылатын энергия көздерін, «ақылды» желілерді және өнеркәсіп пен қалалық инфрақұрылымға арналған экологиялық қауіпсіз жаңа шешімдерді дамытуға бағытталған инновациялық кластерлерді құруға ерекше мән беріледі.
Осылайша, 2025 жылғы «екі сессияда» ұсынылған технологиялық стратегия Қытайдың серпінді инновациялар саласындағы көшбасшы болуға деген өршіл ниетін көрсетеді. Бұл шараларды дәйекті түрде жүзеге асыру Қытайға жаһандық жоғары технологиялар нарығындағы позициясын нығайтуға ғана емес, сондай-ақ халықаралық бәсекелестік жағдайында ұлттық экономиканың тұрақты әрі сапалы дамуын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
Экологиялық саясат: тұрақтылық пен көшбасшылыққа стратегиялық бетбұрыс
Қытайдың 2025 жылғы «екі сессияда» ұсынылған экологиялық саясаты елдің дамуындағы жаңа кезеңді көрсетеді, оның мақсаты – экономиканы терең құрылымдық қайта құруға бағыттау. Бейжің ұлттық ЖІӨ-нің энергия сыйымдылығын кемінде 3%-ға төмендетуге деген нақты ұстанымын білдірді. Бұл тұрақты экономикалық өсімге және жаһандық климаттық міндеттемелерді орындауға бағытталған маңызды қадам ретінде қарастырылады.
Бұл мақсатқа қол жеткізу үшін өнеркәсіпті ауқымды жаңғырту, жаңартылатын энергия көздеріне жедел көшу, сондай-ақ металлургия, энергетика және инфрақұрылымдық құрылыс сияқты негізгі салаларда озық энергия үнемдеу технологияларын енгізу талап етіледі.
Ең өршіл шешімдердің бірі – «жасыл даму» аймақтарын айтарлықтай кеңейту. Бұл ең қатаң экологиялық стандарттар сақталатын жаңа өнеркәсіптік және технологиялық кластерлерді құруды көздейді. Мұндай аймақтарда кәсіпорындар экологиялық таза шешімдерді енгізгені үшін мемлекеттік субсидиялар мен салықтық жеңілдіктер алады.
Қытай «жасыл технологияларды» экологиялық саясаттың бір бөлігі ғана емес, сонымен қатар ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттырудағы басты бағыттардың бірі ретінде қарастырады. Ерекше басымдық баламалы энергетика, электр көлігі, қалдықтарды тиімді қайта өңдеу жүйелері, сондай-ақ ауа мен су ресурстарын тазартудың инновациялық әдістеріне беріледі.
Бұл ауқымды экологиялық күн тәртібі Қытайдың экономикалық даму мен қоршаған ортаны қорғау арасындағы тепе-теңдікке негізделген жаңа экономикалық модельді қалыптастыруға стратегиялық бағыт ұстанатынын растайды. Осы бастамалардың табысты жүзеге асырылуы Қытайдың халықаралық жасыл экономика нарығындағы көшбасшылық позициясын нығайтып қана қоймай, ел азаматтарының өмір сүру сапасын айтарлықтай арттыруға, экологиялық дағдарыстардың тәуекелдерін азайтуға және жаһандық климаттық мәселелерді шешуге үлес қосуға мүмкіндік береді. Бұл, сөзсіз, Қытайдың халықаралық беделін арттырып, оның тұрақты даму саласындағы ықпалын күшейтеді.
Сонымен қатар, Қытай ұлттық денсаулық сақтау жүйесін түбегейлі жаңғыртуға бағытталған ауқымды және мұқият ойластырылған реформаны жариялады. Бұл реформа, ең алдымен, халықтың қартаюы сияқты демографиялық сын-қатерлерге қарсы тұру үшін медициналық қызметтердің қолжетімділігі, сапасы және тұрақтылығын арттыруды көздейді. Реформаның негізгі элементі – егде жастағы азаматтарды әлеуметтік қорғауды айтарлықтай күшейту, ол денсаулық сақтау және әлеуметтік салаға бөлінетін мемлекеттік шығындардың айтарлықтай ұлғаюы есебінен жүзеге асырылады. Бұл ұзақ мерзімді перспективада қоғамның тұрақтылығы мен өмір сүру сапасын жақсартуға мүмкіндік береді.
Бұл ауқымды міндетті орындау үшін медициналық мекемелер инфрақұрылымына ірі инвестициялар салу, медициналық қызмет көрсетудің жаңа стандарттарын енгізу, шалғай және ауылдық өңірлерде қызметтердің қолжетімділігін кеңейту, сондай-ақ қарт адамдарға күтім жасау үшін білікті мамандарды даярлаудың ұлттық бағдарламасын құру жоспарлануда.
Бұл әлеуметтік реформалар Қытай басшылығының демографиялық өзгерістерге жедел әрекет етуге деген ұмтылысын ғана емес, сондай-ақ халықтың қартаюымен байланысты тәуекелдерді басқарудың кешенді тәсілін көрсетеді. Бұл модель осыған ұқсас мәселелерге тап болған басқа елдер үшін үлгі бола алады. Жоспарланған шараларды жүзеге асыру әлеуметтік тұрақтылықты едәуір нығайтуға және Қытайдың даму моделінің ұзақмерзімді орнықтылығын қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.
2025 жылғы «екі сессияда» жарияланған Қытайдың стратегиялық көзқарасының ең маңызды құрамдас бөлігі – жоғары деңгейде ашықтық саясатын жалғастыру және кеңейту. Бұл қазіргі әлемдік тұрақсыздық пен геосаяси шиеленіс жағдайында ерекше өзектілікке ие. Бейжің әлемдік экономикаға одан әрі интеграциялану және өзге елдермен өзара тиімді әріптестікті дамыту бағытын ұстанатынын тағы да растады. Қытай шетелдік инвесторларға өз нарығында жұмыс істеуге қолайлы, түсінікті және ашық жағдайлар жасайтынын мәлімдеді.
Бұл тәсіл Қытайға өзін тек өзінің экономикалық тұрақтылығын сақтай алатын ел ғана емес, сонымен қатар жаһандық экономиканы қалпына келтіру мен өсіміне ықпал ететін жауапты жаһандық ойыншы ретінде көрсетуге мүмкіндік береді. Осылайша, халықаралық серіктестер арасында сенім мен өзара түсіністік нығая түседі.
Қазіргі әлемдік жағдайдағы «Бір белдеу, бір жол» бастамасының маңызы
Қазіргі әлемдік экономикалық жағдайдың тұрақсыздануы аясында «Бір белдеу, бір жол» бастамасы ерекше рөлге ие болуда. Қытай бұл бастаманы тек экономикалық жоба ретінде ғана емес, сонымен қатар өңірлік және жаһандық ынтымақтастықты тұрақтандыру мен нығайтудың маңызды құралы ретінде қарастырып отырғанын атап көрсетеді. Әлемдік экономиканың баяулауы мен геосаяси қақтығыстардың қаупі артып келе жатқан жағдайда, «Бір белдеу, бір жол» бастамасы одан да өзекті бола түсуде. Ол әріптес елдерге жаһандық ашық экономиканың артықшылықтарын тиімді пайдалана отырып, қиындықтарды еңсеруге мүмкіндік береді.
Сонымен қатар, Қытай дамушы елдермен диалог пен ынтымақтастықты жандандыруға дайын екенін мәлімдеді, оларға инвестиция, технологиялар және инфрақұрылымдық шешімдерге қолжетімділікті қамтамасыз етуге ниетті екенін білдірді. Осы тұрғыда Орталық Азия, Африка және Латын Америкасы елдеріне ерекше назар аударылады. «Бір белдеу, бір жол» бастамасы тек сауда мен инвестиция көлемін арттыру құралы ғана емес, сонымен қатар кедейлік, әлеуметтік теңсіздік және экологиялық тұрақтылық сияқты жаһандық мәселелерді шешуге бағытталған платформа ретінде қарастырылады.
Ұзақ мерзімді перспективада бұл бастама Қытайдың халықаралық аренадағы позициясын нығайтуға мүмкіндік береді, оның жауапты жаһандық ойыншы ретіндегі беделін растап, әлемдік тұрақтылық пен ортақ өркендеуге деген ұмтылысын көрсетеді.
Қабылданған шешімдерді болашаққа көз жүгіртіп бағалай отырып, Қытай алдағы жылдарға арналған стратегиялық басымдықтарын нақты айқындағанын және жаһандық сын-қатерлерге икемді әрі бейімделгіш саясат ұстанатынын көруге болады. «Екі сессия» аясында қабылданған шаралар ішкі тұрақты өсімнің, жоғары технологиялық салаларды жедел дамытудың және азаматтардың өмір сүру деңгейін арттырудың берік негізін қалыптастырады. Сонымен қатар, халықаралық ашықтыққа басымдық беру және «Бір белдеу, бір жол» бастамасының рөлін күшейту Қытайдың жаһандық экономиканы тұрақтандыру мен дамытуда негізгі рөл атқаруға ұмтылатынын көрсетеді. Бұл алдағы жылдары халықаралық қатынастар мен жаһандық саудаға айтарлықтай әсер етуі мүмкін.
Қытайды зерттеу орталығы
